I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

 
4-§. O'zbskistonda makroiqtisodiy barqarorlikni  
ta'miplash, va iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini o'zgartirish vazifalari
 
 
Iqtisodiyotni  butunlay  yangi  tartiblar  asosida  isloh  qilish  uning  rivojida  nomutanosibliklar 
bo'lishi  va  tanglik  holatlarning  kelib  chiqishiga  muqarrar  qilib  quyadi.  Shu  sababli  iqtisodiyotni 
barqarorlashtirish,  bozor  iqtisodiyotiga  o'tish  jarayonida  uni  jonlantirish  va  bir  tekis  rivojlantirish 
yo'lidagi  qonuniy  bosqichdir.  U  iqtisodiy  rivojlanish  butunlay  inqirozga  uchrashiga  chap  berish 
uchun ishlab chiqarshi  chiqarilayotgan mahsulot tarkibini o'zgartirishiga, ya'ni tangli hodisalariga 
barham berishga  yo'naltiriladi. Rsspublikada barqarorlashtirish siyosatidan ko'zda  tutilgan maqsad 
eng  avvalo,  makroiqtisodiyotda  muvozanati  saqlash,  ishlab  chiqarishni  keskin  darajadaa 
pasayishining  oldini  olish  va  ommaviy  ishsizlikning  kelib  chiqishiga  no'l  ko'ymasliqdan  iborat 
bo'ladi.  Shu  bilan  birga  bu  siyosat  pul  emissiyasining  boshqarish,  uning  qadrsizlanishining  oldini 
olish, mamlakat to'lov balansini bir me'yorda saqlash kabi maqsadlarni ham uz ichiga oladi. 
Respublikada  barqarorlashtirish  siyosatini  ishlab  chiqish  jahon  tajribasida  sinalgan 
yondashuvlar  hisobga  oliiib  ishlab  chiqarish  sohalariga  o'simlik  beriladi.  Modsiy  ishla  chiqarish 
sohalarining  rivojlaiishida  ularni  tarkibiy  qayta  qurish  ham  ko'zda  tutiladi.  Bunda  asosiy  e'tibor 
katta  istiqbolga  ega  bo'lgan,  butui  xalq  xo'jaligining  rivojlanish  tamoyillariii  belgilab  beradigan 
yetakchi tarmoq va sohalarga  qaratiladi. 
Prezideitimiz I.A. Karimov ta'kidlab o'tganlaridek «Tarkibiy tuzilishda chuqur o'zgarishlarni 
amalga  oshirish  makroiqtisodiy  barqarorlikka  erishishning,  istiqbolda  O'zbekistonning  barqaror 
iqtisodiy  o'sishini  va  aholi  farovonligini  ta'minlashning,  jahon  iqtisodiy  tizimi  qo'shilishning  eng 
asosiy shartlaridan biridir.» 
Iqtisodiyotda  zarur  tarkibiy  o'zgarishlarni  amalga  oshirguncha  ishlab  chiqarishni  orqaga 
ketshiiga  barham  berish  eng  muhim  maqsad  bo'lib  qoladi.  Shu  sababli  rsspublikamizda  kekingi 
yillarda makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash orqali iqtisodiy o'sishga erishildi. 1998 yilda ishlab 
chiqarilgan yalpi ichki mahsulot 1997 yilga nisbatan 104.4 foizni tashkil etadi.  
Sanoatda muayyan ijobiy tarkibiy o'zgarishlar amalga oshirilishi natijasida, uning mahsuloti 
1998  yil  oldingi  01ga  nisbatan  105,8  foizni  tashkil  qildi.  Sanoatning  yetakchi  asosiy  tarmoqlari 
ayniqsa barqaror rivojlandi.  

---

Tarkibiy  qayta  qurishlar  asosida  butunlay  yangi  xalq  xo'jalik    majmuasini  bunyod  etish 
birinchi navbatda eng muhim maroiqtisodiy va takror ishlab chiqarish nisbatlarini tartibga solishni 
zarur  qilib  qo'yadi.  Bunda  asosiy  e'tibor  iqtisodiyotning  tarmoq  tuzilishi,  hududlarning  tarkibiy 
tuzilishini takomillashtirishga qaratiladi. 
Tarkibiy siyosatning hududiy jihatlari odamlar turmush darajasida vujudga kelgan hududiy 
nomutanosiblikni  bartaraf  etish,  resurslar  va  ishlab  chiqarish  imkoniyatlaridan  samarali 
foydalanishdni ta'minlash katta ahamiyatga ega. 
Iqtisodiyotning  tarkibiy  tuzilishidagi  qayta  qurishda  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  turiii 
o'zgarirish,  uning  sifatini  yaxshilash  va  mahsulox  tayyorlashga  kstadigan  jami  xarakatlarni 
kamaytirish talablari ham hisobga olinadi. 
Iqtisodiyot  tuzilishidaga  o'zgartirshilar,  chetdan  mahsulot  olib  kelishi  qisqarishi,  xalq 
xo'jaligi  xom  ashyo  yetishtirishga  qaraltilgan  bir  tomonlama  yo'nalishini  bartaraf  etishi  va  uning 
eksport  imkoniyatlarini  kengaytirish,  tarmoqlar  ichidaga  va  xududiy  jihatdan  vujudga  kslgai 
nomutanosibliklarni  bartaraf  etish  asosida  iqtisodiyotning  mutanosib  va  barqaror  rivojlanishini 
ta'minlash vazifalarini hal etish bilan bog'liqdir.  
Shu  vazifalardan  kelib  chiqib,  iqtisodiyot  ichki  tuzishidagi  o'zgarishlar  respublikaning 
energetika va oziq-ovqat mustaqilligini ta'minlovchi tarmoqlarni rivojlantirishga qaratiladi. Bunda 
birinchi  navbatda  eng  muhim  o'zak  tarmoqlarni    neft  va  gaz  sanoatini,  energetikani,  rangli 
metallurgaya  sanoatini,  mashinasozlik  majmuasini,  qishloq  xo'jalik  va  agrosanoat  majmuasining 
boshqa sohalariga rivojlantirishga ustunlik beriladi. 
Xalq  xo'jaligining  takror  ishlab  chiqarish  tuzilishini  tubdan  o'zgartirish  asosida 
umumiqtisodiy  barqarorlikka  erishishda  iste'mol  bilan  jamg'arish  fondi  o'rtasida  eng  maqbul 
mutanosiblikni  ta'minlash  asosiy  o'rin  tutadi.  Iste'mol  fondining  eng  maqbul  darajasiga  erishish 
ichki  bozorda  talab  bilai  taklif  o'rtasida  nomutanosiblikni  ta'minlash  muhim  rol  o'ynaydi.  Shu 
sababli davlat eng muhim makroiqtisodiy takror ishlab chiqarish nisbatlarini tartibga solib turuvchi 
omillarga ko'proq e'tibor beradi. 
Bozor  iqtisodiyotiga  o'tish  darida  iqtisodiyotni  barqarorlashtirish  muammosini  hal  etishda 
ishlab  chiqarish  infratuzilmasining  muhandislik  kommunikatsiyalari,  transport  va  aloqa  tizimi 
singari tarmoqlarini ustivor rivojlantirishga ham alohida e'tibor beriladi. 
Nomoddiy  ishlab  chiqarish  sohasida  tarkibiy  qayta  qurishlar  faol  investitsiya  siyosatini 
o'tkazish orqali amalga oshiriladi. Shu sababli respublika investitsiya bazasini rivojlantirishga katta 
e'tibor berib, bunda o'z sarmoyalarimiz, tashqi kreditlar, bevosita investitsiyalar va ularning barcha 
manbalaridan  foydalanish  ko'zda  tutiladi.  Tashqi  investitsiyalarni  jalb  qilishda  bevosita 
investitsiyalar  tarzida,  davlat  qarzlari,  xalqaro  moliya  va  iqtisodiy  tashkilotlar,  qarz  beruvchi 
mamlakatlar moliyaviy kredit resurslari shakllarida amalga oshirish mumkinligi hisobga olinadi. 
Shunday  qilib,  respublikada  iqtisodiy  islohotlar  davomida  makroiqtisodiy  barqarorlikni 
ta'minlash  va  iqtisodiyot  tarkibiy  tuzilishini  qayta  qurish  vazifalariga  aholining  real  turmush 
darajasini yaxshilash uchun zaruriy shart-sharoitlar sifatida qaraladi.