I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

inqiroz, turg'unlik jonlanish, yuksalish 
fazalarini o'z ichiga 
oladi. Ana shu fazalarning har biri rivojlanishi jaryonida navbatdagi fazalarning o'tish uchun sharoit 
yuzaga keladi. 
Inqiroz  ishlab  chiqarishning  pasayishida  ifodalanadi  siklning  qayd  etuvchi  ifodasidir.U  bir 
siklni  nihoyasiga  yetkazib,  yana  muqarar  ravishda  inqiroz  bilan  tugaydigap  yangisining 
boshlanishiga  asos  soladi;  inqiroz  vaziyatda  asosi  kapitalning  ortiqcha jamg'arilishi  uning  hamma 
funksional  shakllarida  namoyon  bo'ladi.  Inqirozdan  keyin  turg'unlik  keldiki,  uning  davomida 
iqtisodiy faollik jonlanishi uch sharoitlar vujudga kelishi nihoyasiga yetadi. 
Jonlanish  fazasining  boshlanishi  ozmi-ko'pmi  darajada  barqaror  ishlab  chiqarishning 
kengayishiga o'tishni bildiradi. 
Ish  bilan  ta'minlanish  darajasining  ortishi  va  foydalarning  tez  o'sishi  jonlanishning 
yuksalishi  bosqichiga  o'sib  o'tishiga  ko'maklashadi.  Yangi  sikl  yuksalishning  boshlanish  nuqtasi 
hisoblanadi. Yuksalish fazasida ish kuchiga bo'lgan ta'labning kengayishi ishsizlikning birmuncha 
kamayishiga  hamda  ish  haqining  o'sishiga  olib  keladiki,  buning  oqibatida  iste'mol  tovarlariga 
to'lovga  qodir  talab  kengayadi.  Pirovad  talabning  oshishi,  o'z  navbatida,  iste'mol  tovarlari  ishlab 
chiqaruvchi  tarmoklariga  bozorni  kengaytirishga  jadal  turtki  beradi.  Raqobat  va  foyda  ketidan 

---

quvish oqibatida nomutanosibliklarning to'planib borishidan iborat zanjirli reaksiya tezlashadi. Bu 
bilan yangi inqiroz muqarrar bo'lib qoladi. 
Alohida iqtisodiy sikllar bir-biridan davomiyligi  va intensivligi bo'yicha keskin farqlanadi. 
Shu bilan birga ularning hammasi bir xil fazalarga ega bo'ladi va har xil tadqiqotchilar tomonidan 
turlicha nomlanadi. 1-chizmada asosiy ko'pchilik iqtisodchilari tomonidan tan olingan iqtisodiy sikl 
ko'rsatilgan.  Siklning  eng  yuqori  nuqtasida,  iqtisodiyotda  to'liq  bandlilik  kuzatiladi  va  ishlab 
chiqarish  to'liq  yoki  deyarli  to'liq  quvvat  bilan  ishlaydi.  Siklning  bu  fazasida  narx  darajasi  o'sish 
tamoyiliga ega bo'ladi, iqtisodiy faollikning o'sishi to'xtaydi.