I hob. Zamonaviy basketbol va uning dolzarb muammolari

2.7‘rasm. Jovda Iurib ikki qo 7 bilan ilish


h< pin iIihIuIji uvval qo‘llar yoziladi va qo‘llami to‘p bilan .i. In nhi'ir viu|lidii to^lp ushlanib, ko‘krak tomon yana qisman i .i.i i i Ii«iii«1ji> holat to‘pni uchish tezligi yo‘naIishi va «к ii м i \ i • 11 i ■ i
r.1.1 ^■■ niili'.lulii uchib kelayotgan to pni ilish (2.8-rasm). Bu ni'1111■■ vil ышшши umumiy og‘ir!ik markazi maksimai tushuriladi
»„ | '■ i м.-I I и I.i chap yoki o^ng oyoq oidinga tizza qismidan
I'uHlrtill цп^• In nldiuyjt qisman oidinga egilib qoMIar to‘pga qarshi
и ) .I i.i ki*i ni qo'lhir lo'p bilan uchrashishi bilan qo‘llar tirsak
i и inn 1м ■ it — in in linkilih umumiy og'irlik markazi yanada pastroq hm*iuii_MiIi i.i ihii ili'li \.iк11111 chnp yoki o‘ng oyoq bukilgan joyda





i* 111 *»*i r m| nult.shda uchib kelayotgan to pni ilish





lb»!f«UM bnluitiI in luh kclnyotgan to‘pni ilish (2.9-a, b, v, g к и• 1*411 lliiinl i 11iwli in Iiiiii Niikrnsh va yozilgan barmoqlar bilan
»!•’ I -kin v i и |i и I с и < luqansh kcrak (katta barmoqlar erkin
MOMli In. I.i.Iii h. pin Imimoqlmga tcgish vaqtida, qo‘llar to‘p IhUh и * ••! >» 11 и 11111 iiImIii ko'krnk lomon yana bukiladi.

о


й.


v g

9. 
   rasm. Boshdan baland uchib kelayotgan to pni ilish a - dastlabki holat; b - scikragan holat; v-to 'pni ilib olish holati; g — so ‘nggi holat.
   

To‘pni bir qo‘lda ilish - asosan, yon yoki orqa tomonlardan baland uchib kelayotgan to‘pga nisbatan ijro etiladi (2.10-rasm). Bunday to‘plami ilish joyda, sakrab yoki sakrab o‘ng yoki chap tomonlarga burilib - aylanib bajarilishi mumkin.

9. 
   rasm. To pni bir qo 'Ida ilish
   

Harakatni tayyorgarlik qismida o‘yinchi to‘pni yo'nalishiga qarab, o‘ng yoki chap qo'lini to‘p tomon cho‘zadi. To‘p barmoqlarga tegish vaqtida qo‘l tirsakdan 90 gradus atrofida bukiladi. So‘ng ikkinchi qo‘l ham to*pni qamrab oladi va harakatni yakunlovchi qismida qoMlar, tana va oyoqlar amartizatsion tartibda jangovor holatni ta’minlaydi.
Dumalab kelayotgan to^lpni ilish. Bu usulni bajarishda avval to‘pni yo'nalishiga qarab, o‘ng yoki chap oyoq oidinga bir qadam tashlanib “yengil” va qisman bukiladi, ortda qolgan oyoq ham qisman
24




bukilib bo'ladi. Qo‘l to‘pga tegish vaqtida oyoqlar tizzadan qisman i *^>(> gradus atrofida) bukiladi, so‘ng to‘p ushlanib muvofiq oyoq <|ikIjiiii oidinga tashlanib, og‘ir!ik markazi ko‘tariladi va shu vaqtda in pun ikkinchi qo‘l ham jalb etiladi (2.11- a, b, v, g, d, e rasmlar).


ro'fttfiiKiinrinn so‘ng sakrab ilishda - o‘yinchi harakatni
Ilk qlnmida to*pni yo‘nalishiga qarab, bir yoki ikki qoMini
•• • ’I■ ti/jtindi. I lavoda to'p qo‘lga (yoki qo'llarga) tegish vaqtida
(" |< >«»VI i|o'llnr umnnizatsion tartibda ko‘krak tomon burilishi bilan ч у mi hi bukilgan oyoqlarga yengil qo‘nadi. Ana shu

• 
  i ниш | fM/mlitn) m'ng o‘yinchi to‘p bilan navbatdagi harakatga •я» i In•IhIhI >| ibtil i||hi(li,
  

i ■ i M««tUb /iinmiuiviy basketbolda to‘p uzatish o‘yin usuli
^1,1 IhmImIi iiniijii hilan yakunlash imkonini yaratuvchi

114. 
     ituni kit til к i ни i o¹1 Hi i o'ynnydi.
     

I ■ с tiMiiuh o'yIn vu/iyatini, o‘z sheriklarining uzoq - yaqinda lml*«hinlii \**ki himtkiitlunayotganligi, raqiblaming joylashishi yoki mUhiI ■ |it« ч1111 lk ко miiUhIi zichligiga qarab quyidagi usullarda ijro
»*М1Ы|* IIHHIlk III

4. 
   .Un i „ .id hi hlr 4)o*Huh baland, past, yerga urib sapchitib va < Ii unit ImI (I i n/iillth,
   

Innк ni ilitvontidn ikki (|о‘ИнЬ ko‘krak oldidan baland, past, •■gi hiII* k_l(|i« ItlHIt vm ilimmlnlib u/atish;

• 
  Iiii imiillitinl bir qo'lilu hajarish;
  

b


v


A





u


d
2 11-rasm. Dumalab kelayotgan to 'pni ilish

• 
  shu usullami bosh ortidan bir qo‘llab bajarish;
  
• 
  shu usullami bosh ortidan ikki qo‘llab bajarish;
  
• 
  sakrab bosh ortidan ikki qo‘llab to‘g‘ri yo‘nalishda uzatish:
  
• 
  sakrab o‘ng yoki chap tomonga burilib-aylanib bosh ortida ikki qoMlab uzatish;
  
• 
  sakrab bosh ortidan bir qo‘llab to^lg‘ri yo‘nalishda to‘p uzatish:
  
• 
  sakrab o‘ng yoki chap tomonga burilib-aylanib bosh ortidan bir qo‘liab uzatish;
  
• 
  joydan yoki harakat davomida yelka oldidan bir qo‘llab uzatish;
  

Yuqorida qayd etilgan uzatish usullari o‘ziga xos mazmun va
yo‘nalishlarda 3 faza davomida ijro etiladi.
Tayyorgarlik fazasi - to‘p qisman orqaga - o‘zi tomon tortiladi, gavda qisman orqaga egiladi, oyoqlar qisman egiladi.
Asosiy faza - oyoqlar yozilib, og‘irlik markazi oldinda turgan oyoqqa ko‘chiriladi, gavdani oidinga harakatlantirib, qo‘l yoki qo‘llar keskin to‘p bilan yoziladi va uni siltab, to‘pni muvofiq yo‘nalishda uzatiladi.
Yakunlovchi faza - qoMlaming bilak qismi va barmoqlar yordamida uzatilayotgan to‘pga yo‘nalish bcriladi, oyoq va tananing inertsion harakati asosida to‘p kcrakli tomonga “uzatiladi” (2.12, 2.13, 2.14, 2.15, 2.16, 2.17, 2.18-rasmlar).





2.12-rasm. Ikki qo 'llab ко 'krak oldidan to 'p uzatish


26

к

2.13-rasm. Bir qo 'Ilab yelkadan to ‘p uzatish














M //.m/i ortidan ikki qo'llah to'p uzatish


27

2.16-rasm. Pastdan bir qo 'llab to 'p uzatish





2.17-rasm. Pastdan ikki qo 'llab to 'p uzatish





2.18-rasm. Harakatda yelkadan bir qo ‘llab to 'p uzatish
To‘p olib yurish ko‘pincha turli xil zarurat darajasida foydalaniladigan quroldir. 0‘yinchilar ko‘p hollarda to‘p olib yurishdan haddan ortiq foydaladilar, o‘zlarini «super» dribler qilib ko‘rsatishni yoqtiradilar, garchi ular faqat to‘p olib yuradilar, xolos. Bu bobda to‘p olib yurish asoslari, shuningdek, to‘p olib yurishni rivojlantirish bo'yicha ayrim tavsiyalar ko‘rib chiqiladi. Asosiy vazifa
38

• 
  I viм. liliii ii /ininj; to*p olib yurish mahoratini qanday namoyon
  

• 1111■ 1 ijintMulii Asosiy tamoyili - malakali driblerchilarga
tuimU ««мниnil Kiiiiiutgii aylantirishdir.
I..|i nllli yurish qoMlanilayotgan paytda o‘yinchi bir nechta I (Uni c'tibor qaratishi lozim: tizzalar bukilgan boMishi
»« in |i .|i< I lniiiii(K|lari tichi nazorati ostida bo‘lishi kerak. Odatda, in i* • < ttni litiiiiii; hclidan yuqorida turmasligi kerak. To‘pni olib
i.wli^i yiu|oii|>n koMarilib ketishiga sabab boMishi mumkin.
и Hin lii i.. |i olib yurishni shunday tezlikda bajarishi kerakki, bu I.-III.In ii liiiriiknllanishi, to'xtatishi, harakat yo‘nalishi va suratini ■I i gin in iчIn vn himjin to‘p ustidan nazoratni yo‘qotib qo‘ymasligi
Imlii vnxilii ilnhlcr bu barcha elementlami yuqori tezlikda
liM|itil'httn i|(i(lli lio'ladi'.
11* imi inib tmriikiitliinish (olib yurish yoki yugurish). To‘pni urib iiiii и к iii I iii hmIi Io'u'ii vn ki-skin o‘zgaruvchan yo‘nalishlarda yurish va «ими vнишl*>li moiida ijroctiladi. 11 щи In s liniiikiilliinishlar to‘pni o‘ng yoki chap qo‘l bilan urib in и ii ... n.ili'Milii vn yonlanma (o'ng yoki chap yonlanma) holatda ••Mu HiKiimh. Nil|il) yugurish orqali ijroetiladi.
I ii |n«l mill Imnikiillnnish o‘yin vaziyati va ehtiyojiga qarab •(Mi н1«ц| ini|niIhiiln i|o'lliinilishi mumkin.
км«Ым «hiiliIhIiIji ijnyiii luiiuin uyushtirishda; t 111 < I ii 111111 |i /и h i|uuhili((ini yorib o‘tishda;
1|||«и*»>л Imii iililnli i Imln'iiib" o‘tib to'pni “ochilgan” (qo‘lay ^_ * *l»ii •n'nⁿ ii/nlixh yoki savatga tashlash uchun


и t ■¹ l>li| ii ■ li ii|iilili rnqiblar va o‘z o'yinchilarining | *1 U'Pilvfl i.i» 14.| 111 >11 I mi iit.'il Ini lull I i I qilishda va hisobni saqlash
ill■ i .‘Hit holnlliiulii qo'llnniladi.

1. 
   |i nliii i mil in him o'yinchilurga ko'rsatmalar:
   

In и "lili vinIslulnn (o‘p bilan zonaga kirib borish, savat
«♦и «и iii Iiiiii ItiiK linkrii yaxshilash, to‘pning yo'qotilishini
«101)1 'itii i..I. i ■ 11■⁴1i^fiiIhii, to'siqdnn foydalanishi hamda keyinchalik n|i l .Hill 111 in | -i n 11 к I и loydiiliini'ili.
*uv.ii|M 11 ii hi ii i nt liit| joy bo'imasa, to‘p olib yurish zonasiga
t imiiiitik





• » II—» .. .1 11.1 ".II I, ...».! .rf.«i»l|lillli Ц.ЧЛ 2010 17b
•4

• 
  Maydondagi barcha o‘yinchilami ko‘rish uchun boshingizni tekis tutish.
  
• 
  To‘p olib yurishdan raqibga qarshi foydalanish vaqtida to‘pni himoyachidan berkitib turishi uchun bo‘sh yo‘llardan foydalanish.
  
• 
  To‘p olib yurishni qo‘lay bo‘lgan qo‘lingizda bajarish.
  
• 
  Maydonning kuchli tomonlari va yon chiziqlar hamda maydon burchaklaridan uzoqroqda yurish.
  
• 
  To‘pni maydonning ikkala tomonida hech qachon olib yurmaslik.
  
• 
  To‘pni himoyachidan himoya qilish va yaxshiroq nazorat qilish uchun belingizdan pastroqda ushlab turish. To‘pni tez sur’atda olib yurishda to‘pni ko‘krakka yaqinroq ushlashga harakat qilish.
  
• 
  To‘p olib yurish maydon bo‘ylab harakatlanish uchun qo‘llash.
  
• 
  To‘p olib yurishni boshlashdan oldin himoyachidan o‘tib ketishi uchun bosh hamda yclkalar bilan aldamchi harakatlami bajarish.
  

To‘p olib yurishdagi keyingi mashqlar to'pni mukammal egallab olishni o‘rgatish hamda to‘p ustida ishlashga e’tibor berish uchun mo'ljallangan. Bu mashqlardan ayrimlari butun maydon bo‘ylab guruh bo‘lib, ayrimlari esa birga-bir bajariladi⁶.
Dastlabki holatda to‘pni o‘ng qo‘l bilan urib harakatlanishda chap oyoq oldinda o‘ng oyoq orqada, chap qo‘lda urib harakatlanish uchun oyoqlar aksincha joylashadi. Oyoqlami bukilish-yozilish burchagi va gavdaning harakatlanish dinamikasi to‘pni urib harakatlanish tezligi, harakat yo‘nalishi va chalg‘ituvchi harakat (fmt) turiga qarab har xil bo‘ladi (2.19-rasm).


2.19-rasm. To ‘pni о ‘ng qo 7 bilan urib harakatlanish


To‘pni baland sapchitib urib harakatlanish. Bu usul raqib qarshiligi bo‘lmagan holatda yoki u uzoq oraliqda boMganda shchit




⁶ D.Brown. Handbook of Basketball Fundamentals and Drills. U.S.A. - 2010. - 18b.

30




lomon tezkor harakatlanish uchun qo'llaniladi. Bunday usul iinmllyokia “tezkor dribling” deb yuritiladi.
lo'pni past sapchitib urib harakatlantirish. Ushbu usul raqib yiu|lii 1ШЦ11П bo'Isa, yoki u zich qarshilik ko‘rsatayotgan bo'lsa, urib In mi In Yolkin to'pni urib chiqarish xavfi boMsa qoMlaniladi. Bunday Inilitbln to’pni urib yurish raqibga nisbatan yonlanma yoki orqama linlniiln (to'pni "berkitib”) ijro etiladi. To‘pni past sapchitib urib liiiMikiitliiiii.sh imkoniyati oyoqlami tizza qismidan ko‘prok bukish ««•■к'иlik iiuirkazini pastroq tushirish) evaziga amalga oshiriladi.
lo’pni baland va past sapchitib urib harakatlanish ko‘rish nn/iiriitida yoki ko‘rish nazoratisiz ijro etilishi mumkin.
Ikkita to'p bilan to‘p olib yurish. To‘p olib yurish malakalarini Mi«i.liilnshning eng yaxshi usuli ikkita to‘p bilan to‘p olib yurishni мински oshirishni sinab ko‘rishdir. Ikkita to‘p bilan bajariladigan bir ihm litn mii.shqlar mavjud. Bu boMimda biz ulardan oltitasini miiliiikiinui qilamiz.