I. Darsning maqsadi va vazifasi: Ta’limiy maqsad

S tandart detallar va o'zaro almashuvchanlik. Texnikaning barcha sohalarida qoilaniladigan bir xildagi detallar ko'plab uchraydi. Ularga turli boltlar, shpilkalar, vintlar, gaykalar, shaybalar, shponkalar, shtiftlar, prujinalar, parchin mixlar, burama mix (shurup)lar, turli vallar, o'qlar, relslar, prokatlar, qistirma kabilar kiradi.
Bunday detallar ishlab chiqarishning turli sohalarida qo'llanilgani uchun ular standartlashtirilgan. Har bir buyum uchun standart joriy qilingan. Masalan, boltni olsak, tatbiq qilinadigan joydagi teshikning diametri va detallarning


qalinligi ma'lum bo'lsa yetarlidir. Standart asosida joriy qilingan jadval bo'yicha kerakli diametr va uzunlikdagi tayyor boltni jamg'armadan olib ishlatiladi.
StandartlashtiriJgan kundalik hayotimizdagi bir turdagi buyumlarning detallarini bir-biri bilan almashtirishga imkon beradi. Masalan, bir xil markadagi
1 — elektr motor, 2 — nasos, 3 — yurgizuvchi, 4 — moy nasosi, 5 — moy zaxirasi, 6 — tasmali uzatma shkivi, 7 — moy o'tkazuvchi quvurlar, 8 — monometr, 9 — biriktiruvchi mufta.
avtomobillarning detallari bir-biriga to'g'ri keladi va buzilganini darhol almashtirishga imkon bo'ladi.
Hozirgi ishlab chiqarishni avtomatlashtirish jarayoni kuchaygan davrda har bir detal va buyumlarni aniq standart talabiga ko'ra bir-biri bilan almashtirishni joriy etish talab qilinadi. Shuning uchun mahsulotni ishlab chiqarish jarayoni o'ta aniqlikni talab qiladi. Shundagina buyumlarni o'zaro almashtirishda qiyinchilik tug'ilmaydi.