I bob "Tabiiy monopoliya" tushunchasini shakllantirishga nazariy yondashuvlar

MUNDARIJA
Kirish............................................................................................................3
I.bob “Tabiiy monopoliya” tushunchasini shakllantirishga nazariy . yondashuvlar.
1.1. Tabiiy monopoliyalarning vujudga kelish tarixi.....................................5
1.2. Tabiiy monopoliya tushunchasi...........................................................16
1.3. Tabiiy monopoliyalarni huquqiy ta’minlash........................................21
II. bob O’zbekistonda monopolyaga qarshi tartibga solish siyosati
2.1.O’zbekistonda monopolyaga qarshi siyosat usullari............................26
2.2.O’zbekistonda tabiiy monopolyani oldini olish usullari........................37
Xulosa va takliflar.......................................................................................43
Foydalanilgan adabiyotlar royxati..............................................................45


Kirish

Iqtisodiy hayotni monopollashtirish, tovar bozorlaridagi raqobat muammolari bugungi kunda nafaqat mutaxassislar, balki keng aholi qatlamining ham diqqatini jalb qilmoqda.

Xalqaro monopoliya – bu jahon iqtisodiyotining bir yoki bir nechta sohalarida bozor ulushini nazorat qiluvchi xalqaro yoki transmilliy kompaniya yoki firmalar birlashmasi. Shunday qilib, bu monopoliya joylashgan bozorni rivojlantirish uchun jiddiy to’siqdir. Shuni hisobga olgan holda, hozirgi paytda dunyoda xalqaro va mintaqaviy monopoliyalar bilan raqobat va tadbirkorlikni rivojlantirish asosida bozor munosabatlarini shakllantirishni rag’batlantirish, shuningdek, monopolistik faoliyat va nohaq raqobatning oldini olish, cheklash va bostirish, shuningdek, davlat organlarini yaratish yo’llari bilan kurash olib borilmoqda. Monopoliyalar bilan.
Yuqorida keltirilgan qisqacha ma’lumotlarga asoslanib, hozirgi vaqtda “Xalqaro monopoliyalar” mavzusi dolzarb ekani va shuning uchun ushbu hujjatda taqdim etilishi aniq. Kurs ishini o’rganish ob’ekti xalqaro monopoliyalardir.
Tadqiqot mavzusi – chet elda va Belarusiyada xalqaro monopoliyalarni tahlil qilish.
Ishning vazifalari quyidagilardan iborat:
· xalqaro monopoliyalarni o’rganish;
· turlari va shakllarini ko’rib chiqish;
· belorussiya va chet eldagi xalqaro monopoliyalar faoliyatini tahlil qilish.
· Tadqiqot davomida Internet manbalari, yangiliklar haqidagi xabarlar tahlili . qo’llanildi.
Tabiiy monopoliya – bozorda muayyan tovarlar (ishlar, xizmatlar) turlariga boʻlgan talabni qondirishda raqobatli sharoitlarni yaratish texnologik xususiyatlarga koʻra mumkin boʻlmaydigan yoki iqtisodiy jihatdan maqbul boʻlmaydigan holat. Tabiiy monopoliyalar faoliyati ularning mamlakat iqtisodiyotida egallagan ahamiyatini hisobga olgan holda davlat tomonidan tartibga solinadi.
Tabiiy monopoliya tarkibi turli mamlakatlarda turlicha. Keyingi yillarda koʻpchilik mamlakatlarda Tabiiy monopoliyalar doirasini qisqarib borishi kuzatilmoqda. Oʻzbekistonda Tabiiy monopoliya sohalari xalqaro amaliyotga nisbatan birmuncha kengroq. Ularning shakllanishi oʻtish davrida iqtisodiyotni qayta qurish va boshqarish boʻyicha yuzaga kelgan tuzilmalar bilan bogʻliq. Oʻzbekiston Respublikasining “Tabiiy monopoliyalar toʻgʻrisida”gi (1997-yil 25 aprel; yangi tahrirda 1999-yil 19 avg .) qonuniga muvofiq Oʻzbekistonda quyidagi sohalarda Tabiiy monopoliya subʼyektlarining faoliyati davlat tomonidan tartibga solinadi: neft, neft va gaz kondensata, tabiiy gaz va kumir qazib chikarish, neft, neft mahsulotlari va gazni quvurlar orqali tashish, elektr va issiklik energiyasini ishlab chiqarish. Va uzatish, t.yillarda yuk va yoʻlovchilar tashish, umumiy erkin foydalaniladigan elektr va pochta aloqasi xizmatlari, suv quvurlari va kanalizatsiya xizmatlari. Portlar va aeroportlar kursatadigan xizmatlar ham Tabiiy monopoliyalar tizimiga kiritilgan.
Tabiiy monopoliya sohalarida davlat iqtisodiy siyosatining eng ustuvor yoʻnalishlaridan biri ularni tarkibiy jihatdan qaytadan tashkil etish, yaʼni Tabiiy monopoliyalarni yanada samarali faoliyat koʻrsatishiga yordam beruvchi bozor munosabatlari iziga koʻchirish hisoblanadi. Tabiiy monopoliya subʼyektlari faoliyatini Oʻzbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish Davlat qoʻmitasi nazorat qiladi.