I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

(9.20 - rasm)  
Termokompressiya usuli bilan hamma materiallarni ham kavsharlab bo‘lmaydi. 
Kavsharlanuvchi  sirtni  kimyoviy  yemirib,  yog‘sizlantirib,  oksidlanishdan  himoya 
qilib tayyorlash kerak. 
Agar  kavsharlanuvchi  sirtlar  mustaxkam,  qalin  oksid  qatlam  bilan  qoplangan 
bo‘lsa (alyuminiy qatlamini), ulanish sifatsiz bo‘ladi. Bu xolda oksid qatlamni buzish 
uchun ultratovushli kavsharlashdan foydaniladi: 
1- kavsharlovchi qurilma  
2- tebranish (ultratovushli) uzatuvchi. 
          3-tebranish hosil qiluvchi 
4-ulanuvchi sim  
5-kontakt maydoncha.    
(9.21- rasm) 
 
Metall va oq keramik yoki karbid titandan tayyorlangan kavsharlovchi qurilma 
(1) sim (4) ni  p=20

150 n/mm
2
 bosim bilan kontakt maydoncha (5) ga siqib turadi. 
Elektr tebranish (ultratovushli) hosil qiluvchi (3) dan tebranishlar tebranish uzatuvchi 
(2)  orqali  kavsharlovchi  qurilmaga  (1)  uzatiladi,  mexanik  ultratovush  hosil  bo‘ladi. 
Bu tebranish kavsharlanuvchi sirt yuzasida tarqaladi. Tebranishlar amplitudasi 0,5

5 
mkm  va  chatsotasi  20

60  kGts  bo‘lganda  sirtdagi  mikro  notekisliklar  silliqlanadi, 
oksid  qatlam  buziladi  (mexanik)  va  ulanuvchi  sohadan  issiqlik  ajralib  chiqadi. 
Ulanuvchi  material  erish  haroratining  0,3

0,5  qismiga  teng  haroratda,  1  sek  dan 
kamroq vaqtda yumshoqlanib qoladi va kovsharlanadi. 
Bu usulning afzalligi: 
1)  Turli  materiallarni  (dielektriklarni  ham)  qalinligi  bilan  keskin  farq qiluvchi 
kavsharlash mumkin. 
2)Kavsharlanuvchi sirtlar tozaligiga quyiladigan talab katta emas. 
3)Lokal  qizish  natijasida  kavsharlash  sohasida  yuz  beradigan  strukturaviy 
o‘zgarishlar juda kam. 
Qurilmada  ultra  tovush  tebranish  chatsotasi  avtomatik  boshqariladi,  shuning 
uchun qulay holat tanlash mumkin. 
Eritish  orqali  kavsharlash-  (juft  elektrod  yordamida,  lazer  nuri  bilan,  elektron 
nur bilan) kavsharlanuvchi qismlarni erish haroratigacha qizdirishga asoslangan. 
Juft  elektrod  yordamida  kavsharlashda,  IS  lardagi  ulashlar  bir  tekislikda 
amalga  oshirilishi  xisobga  olingan.  Ikki  elektrod  o‘zaro  yupqa  slyuda  yoki  sintetik 

---

 
173 
korund (qalinligi 30

220 mkm) bilan izolyatsiyalangan mustaxkam qurilma shaklida 
bo‘ladi. Ulanuvchi sim diametri (30

150 mkm)ga qarab har bir elektrodning yuzasini 
eni  80

600 mkm va bo‘yi 20

100 mkm gacha bo‘ladi. Elektrod volfram, molibden 
yoki  qattiq  qotishma  VK-8  dan  qilinadi.  Bunday  elektrodlarni  har  biri  30-40  ming 
kovsharlashgacha  chidaydi. 
1- izolyatsiyalovchi qatlam, 
2- elektrod, 3-sim,  
4- kontakt maydoncha, 5-taglik. 
(9.22-rasm)  
 
Kavsharlash  jarayonida  sim-kontakt  maydoncha  soha  elektr  zanjirining  bir 
qismi  bo‘ladi  va  kontakt  sohasidan    tok  o‘tayotganda  qiziydi.  Elektrodning  bosim 
kuchi 3

10 N, kavsharlash vaqti 0,005 dan 0,02 sekundgacha bo‘ladi. 
Lazer  nurida  kavsharlashda  ulanuvchi  materiallar  qismlari  katta  zichlikdagi 
elektromagnit nurlanish ta‘sirida eriydi, sovitgandan so‘ng qotib kavsharlanib qoladi.