I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

9.5 § Fizikaviy va kimyoviy yog’sizlantirish  usullari 
 
Fizikaviy  yog‘sizlantirish  usulida  organik  kirlar  issiq  yoki  qaynab  turgan 
organik eritgichlarda eritiladi. Moy molekulalari  plastinka sirtidan ajralib eritgichda 
bir  tekis  taqsimlanadi.Bir  vaqtda  teskari  jarayon-  tozalangan  plastinka  sirtiga  moy 
molekulalari  adsorbsiyasi  ham  bo‘ladi,bu  jarayonni  kamaytirish  uchun  ketma-ket 
vannalarda yuvish usulidan foydalaniladi. 
Kirlarni  organik  eritmalarda  eritib  tozalash  juda  samarador,lekin  ko‘p  marta 
toza  eritgichga  solinishi  tufayli  organik  eritgich  isrofgarchiligi  ko‘p  bo‘ladi.Ayrim 
organik eritgichlar zaharli va yonish xavfi yuqori bo‘ladi. 
Yarim o‘tkazgichli plastinkalarni organik eritgichlar bug‘ida tozalanganda ham 
cheksiz  kamaytirib  borish  asosiga  amal  qilinadi.Qaynab  turgan  organik  eritgich 
bug‘lari  tozalanayotgan sirt yuzasida kondensatsiyalanadi.Kondensatsiyalangan bug‘ 
tomchilari plastinka sirtidan oqib tushayotib, kirlarni o‘zi bilan olib ketadi.Bu usulda 
plastinka yuzasi cheksiz ko‘p marta toza organik eritgich bilan yuviladi, ifloslangan 
organik  eritgich  esa  boshqa  vannaga  oqib  tushadi.Bunday  tozalashni  izopropil 
spirt,freon  -113,  xlorlangan  uglevodorod  bug‘larida  bajariladi.Bulardan  eng  qulayi 
freon - 113: bo‘lib, yonmasligi,zaharli bo‘lmagan suyuqligi va qaynash harorati 47,6 
0
C,  zichligi  1,57  g/sm
2
ni  tashkil  etadi.  Eritgichlar  bug‘ida  sovun,  erigan  moylar, 
tarkibida suv bo‘lgan birikmalar yaxshi tozalanmaydi. Bu usul kamchiligi: bug‘lanish 
hisobiga organik eritgichning ko‘p isrof bo‘lishi va qurilma yuqori darajada germetik 
- berk bo‘lishiligi talab etilishidir.