I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

Atomli  kirlar  kimyoviy  refaollar  tarkibida  mavjud  bo‘lgan  Au,Ag,Su,Fe 
atomlarining  plastinka  sirtiga  mikromurtak  shaklida  o‘tirishi  yoki  butun  sirtni 
qoplashi, hatto mikroskopik qatlamlar hosil qilishidir. 
Kimyoviy kirlarni kuchli oksidlovchi aralashmalarda, kompleks hosil qiluvchi 
eritmalarda, sirtdagi faol moddalarda,kislotalarda ketkaziladi. 
Tozalashda  birinchi  navbatda  organik  kirlar  va  sirt  bilankimyoviy  bog‘langan 
qatlamlar ketkaziladi, so‘ngra-ionli vaatomli kirlar ketkaziladi. 
Turli kirlarning asosiy manbalari: 

 
Yarim  o‘tkazgichli  plastinkaga  mexanik  ishlov  berishda  ishlatiladigan  ishlab 
chiqarish xonalarida havoda mavjud bo‘lgan chang; 

 
plastinkalarni  tashish  va  saqlashda  qo‘llaniladigan  idishlar,  moslamalar  va 
qurilmalar; 

 
texnologikmuhit; 

 
organik va organik bo‘lmagan reagentlar; 

 
yuvishda ishlatiladigan suv; 

 
kirlarning  sezilarli  manbai  texnoog  kiyimi,  tanasi,kosmetikasi,  bakteriyalar, 
viruslar, qo‘llardagi moy qoldiqlari. 
  Tozalashda  qo‘llaniladigan  usullar  va  moddalar  tozalanuvchi  yarim  o‘tkazgich 
materialiga  nisbatan  inert,  yong‘indan  xavfsiz  va  zaharliligi  kam  bo‘lishi  kerak. 
Yarim o‘tkazgichli plastinkalarni ifloslantirmasligi uchun kimyoviy refaollar, gazlar 
va  suv  yuqori  darajada  tozallikka  ega  bo‘lishi  kerak.  Tozalashda  ishlatiladigan 
qurilmalar‖  cheksiz  kamaytirilib  borish‖ga  asoslangan  holda  loyihalangan  bo‘lishi 
kerak (ketma-ket vannalar, bug‘da tozalash va boshqalar).  

---

 
135