I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

Ko’p qatlamli metallash 
 
Kontakt  qatlami-kremniyda  hosil  qilinadigan  birinchi  qatlam  bo‘lib,bu qatlam 
kremniyga  kam  kiradigan,  kremniy  bilan  maqsadga  muvofiq  bo‘lmagan 
ta‘sirlashuvda  bo‘lmaydigan,kremniyda  kam  eriydigan  va  diffuziya  koeffisiyenti 
kichik shu bilan birga kremniyga va SiO
2
 ga yaxshi adgeziyalanuvchi,kontaktdan tok 
o‘tish  qarshiligi  kichik  bo‘lgan  metall  bo‘lishi  kerak.  Bu  qatlamni  olishda 
W,Mo,Cr,Ni,Al,Ti,Pd 
kabi 
qiyin 
eruvchi 
metallarning 
kremniy 
bilan 
birikmasi,polikremniy,Pt  va  Pd  ning  kremniy  bilan  birikmasi  ishlatilishi  mumkin. 
Qiyin eruvchi metallarning kremniy bilan birikmasi polikremniyga nisbatan 10 marta 
katta  elektr  o‘tkazuvchanlikka  ega.Termik  ishlovlarga  chidamli,xossalari  o‘zgarmas 
bo‘ib,  bunday  birikmalarni  hosil  qilish  IS  larni  tayyorlash  texnologiyasi  bilan  mos 
tushadi. 
Silitsid birikmalar qatlamini quyidagi usullar bilan olinadi. 
- silitsidli nishonni katodli changlatish bilan  
-vakuumda bir vaqtda metall va Si ni qizdirib uchirish bilan 
-bug‘-gaz muhitdan o‘tkazish bilan 
-  qiyin  erituvchi  metall  qatlamini  Si  da  hosil  qilinib,so‘ngra  qizdirish  yo‘li 
bilan, masalan lazer nurlari bilan. 
 
Tok oquvchi qatlam - eng oxirida hosil qilinadigan qatlam bo‘lib, yaxshi elektr 
o‘tkazuvchanlikka  ega  bo‘lishi  kerak.  Kontakt  maydonchalarini    IS  oyoqchalariga  
sifatli  va  mustahkam  ulanishini  ta‘minlash  kerak.  Bu  qatlam  uchun  mis,  alyuminiy, 
oltin ishlatiladi. 
 
Ikki qatlamli tizimlarda Al li metallash qatlami eng katta tok zichligi va ishlash 
vaqtining  ko‘pligi  bilan,  bir  xil  sharoitda  ishlatilgan  boshqa  xil  qatlamlardan  farq 
qiladi. 
 
Ajratuvchi  (himoyalovchi)  qatlam  kontakt  qatlam  bilan  tok  oquvchi  qatlam 
metallari  o‘zaro  kimyoviy  ta‘sirlashadigan  hollarda  ular  o‘rtasida  himoyalovchi 
qatlam  sifatida  hosil  qilinadi.  Bu  qatlam  Cr  bilan  Au,  Ti    bilan  Au,  Cr  bilan  Cu 
o‘rtasida  hosil  qilinadi.  Bir  qatlamdagi  metallning  ikkinchi  qatlamga  diffuziyasiga 
to‘siq  vazifasini  ham  bajaradi.  Chunki  bunday  diffuziya  kontaktning  qarshiligini 
o‘zgarishiga  va  mexanik  mustahkamligining  kamayishiga  sabab  bo‘ladi.  Ajratuvchi 
qatlam sifatida kumush, oltin, molibden, volfram, nikel, palladiy ishlatiladi. Oxirgisi 
eng yuqori xususiyatlarga ega.