I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

 
Taglik sifatida ishlatiluvchi materiallar 
 
Taglik  materialining  xossalari  qatlamli  elementlarning  parametrlari  va 
tavsiflariga ta‘sir qilmasligi kerak.Taglik sifatida ishlatiladigan materiallar: 
1.  Borsilikatli shisha-SiO
2
(80%),B
2
O
3
(12%) va boshqalar(Na
2
O,K
2
O,Al
2
 O
3
). 
2.  Alyumosilikatli  shisha  SiO
2
(60%), Al
2
O
3
(20%), va boshqa oksidlar  (Na
2
O, CaO, 
MgO, B
2
O
3
). 
3.   ―Polikor‖  turidagi  alyumooksid  keramika-Al
2
O
3
  (99,8%),  B
2
O
3
  (0,1%),  MgO 
(0,1%). 
4.   Berilliy  keramikasi  -  BeO  (98%  -  99,5%).  Sitallar  -  shisha  keramik  materiallar 
bo‘lib,  shishaga  harorat  ishlov  berish  (kristallash)  asosida  orqali  olinadi. 
Sitallarning tarkibi quyidagi oksidlardan iborat bo‘ladi: 
 1) Li
2
O - Al
2
O
3
 - SiO
2 
- TiO
2
 
 2) RO - Al
2
O
3 
-SiO
2 
-TiO
2
; (RO - CaO, MgO yoki BaO lardan biri). 

---

 
165 
Sapfir  -  Al
2
O
3
  ning 

  modifikatsiyasi  toza  monokristall  bo‘lib,  materiallarni  
boshqa  taglik  materiaaridan  farq  qiladi  o‘zaro  solishtirib,  quyidagi  xulosani  qilish 
mumkin: 
Shishalar;    mexanik  mustahkamligi  kam  va  kimyoviy  ta‘sirga  chidamsiz; 
qizdirilganda  kuchli  gaz  ajralib  chiqadi.  Ishqoriy  metallarning  oksidlari  bo‘lgani 
uchun  tashqi  elektr  maydoni  qo‘yilganda  ko‘chib  yuradigan  ishqoriy  metall  ionlari 
hosil  bo‘lishi  mumkin.  Bu  ko‘chib  yuruvchi  ionlar  taglikning  hamda  IS 
elementlarining  (rezistor  va  kondensator)  xossalarini  turg‘un  bo‘lmasligiga  sabab 
bo‘ladi. Shishaning issiqlik o‘tkazuvchanligi kichik.  
Keramika,  ayniqsa  berilliy  keramikasi,  shishaga  nisbatan  yuqori  issiqlik 
o‘tkazuvchanlik va mexanik mustahkamlikka ega. Keramik materiallarning zarralari 
o‘lchami katta bo‘lgani sababli yupqa qatlamli IS lar uchun zarur bo‘lgan sillik sirtini 
olishda (mikrorelef) qiyinchiliklar mavjud. Shuning uchun ko‘proq qalin qatlamli IS 
larga taglik sifatida ishlatiladi.  
Sitallar  mexanik  mustahkamligi  shishadan  2 

  3  marta  yuqori.  Yaxshi 
presslanadi,  tortiladi,  prokatlanadi.  Dielektrik  xossalari  ham  shishadan  yaxshi  va 
keramika bilan deyarli bir xil.  
Sapfir

 dielektrik xossalari juda yaxshi, lekin sitallarga nisbatan narxi qimmat. 
Dielektrik  va  mexanik  xossalari,  sirt  mikrorelefi,  kimyoviy  ta‘sirga  chidamliligi 
bo‘yicha  yupqa  qatlamli  IS  lar  uchun  eng  yaxshi  taglik  materiali  sitallar,  qalin 
qatlamli IS lar uchun esa 96% li alyumooksid keramikasi hisoblanadi.