I bob. O'Zbekistonda monopoliyaga qarshi siyosat va raqobatni rivojlantirish

Optimal ishlab chiqarish xajmi va sotish 
Mahsulot ishlab chiqarish va sotish tahlilida bir qator ko‘rsatkichlardan 
foydalaniladi. Ulaming iqtisodiy mazmuni bo‘yicha quyidagi turlarini ajratish mumkin. 
- yalpi mahsulot; - sof mahsulot; 
- me’yoriy sof mahsulot;
- shartli sof mahsulot; 
- tayyor mahsulot;
- tovar mahsuloti; 
- sotilgan mahsulot; 
- kritik hajmdagi mahsulot. 
Yalpi mahsulot hisobot davrida jami ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini 
ifodalaydi. U tayyor mahsulot (bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat) va tugallanmagan ishlab chiqarish qiymatidan iborat. Yal’i mahsulot asosida mikro darajada, ya’ni korxona bo‘yicha iqtisodiy rivojlanish darajasiga narx beriladi. 
Mazkur ko‘rsatkichdan foydalanib moddiy, mehnat va moliyaviy resurslaming samaradorlik darajalari o‘rganiladi. Yangidan yaratilgan qiymat korxona darajasida sof mahsulot, deb yuritiladi. Sof mahsulot mehnat haqi hamda foyda qiymatidan iborat bo‘ladi. Yal’i mahsulotdan eskirish hamda moddiy xarajat sarflari ayirib tashlansa korxonada yangitdan yaratilgan  qiymat - sof mahsulot hisob- lab to’iladi. Ushbu ko‘rsatkich asosida mahsulot ishlab chiqarishning samaradorligini tavsiflovchi resuruslar samaradorligi ko‘rsatkichlarini
aniqlashda, asosiy vositalar qaytimini narxlashda, korxona faoliyat nati- javiyligi ko‘rsatkichlariga narx berishda foydalaniladi. Sof mahsulotning qiymat ifodasi yangidan yaratilgan qiymatga teng deb olinadi. Me’yoriy sof mahsulot yangidan yaratilgan  qiymatning o‘zidan iborat. Faqat, bunda o‘zganrvchi (mehnat haqi) qiymat ham foyda summasi ham me’yorlar chegarasida olinadi. Demak, me’yoriy ish haqi va me’- yorlashtirilgan foyda summasi me’yoriy sof mahsulotni ifodalaydi. Bu ko‘rsatkichdan foydalanib mehnat unumdorligi, resurslar samarasi va boshqa samaradorlik ko‘rsatkichlari hisoblanadi. Shartli sof mahsulot qiymati sof mahsulot qiymatiga yaqin bo‘ladi. Faqat shartli sof mahsulot 
yangidan yaratilgan qiymat (mehnat haqi va foyda) va amortizatsiya xarajatlari (asosiy vositalar va nomoddiy aktiv- lar bo‘yicha) iborat boiadi. Ushbu korsatkich korxonaga zarur bo‘lgan pul oqimlarini bashoratlash hamda belgilashda muhim ahamiyatga ega. Tayyor mahsulot. Korxona ishlab chiqarish faoliyatida yaratilgan. belgilangan barcha texnologik jarayonlardan o‘tgan, o‘matilgan rasmiy talablarga 
muvofiq bolgan, o‘z iste’mol qiymatiga ega buyumlar (ish, xizmatlar) tayyor mahsulot deb hisoblanadi. Tayyor mahsulot tovar hamda o‘z iste’moli uchun 
ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmidan iborat bo‘ladi. Uning qiymat ifodasi korxona  ulgurji narxsida, amaldagi bozor va taqqoslama narxlarda hisoblanishi 
mumkin. Tayyor mahsulot ko‘rsatkichi tahlilda asosiy va markaziy ko’rsatkichlar
dan biri sanaladi. Uning asosida tahlilda turli xil vazifalar hal etiladi. Tovar mahsuloti. Korxonada sotish uchun ishlab chiqarilgan mahsulot (ish,xizmat) hajmi tovar mahsulotini tashkil qiladi. Uning qiymat ifodasi korxona ulgurji narxsida, amaldagi bozor va taqqoslama narxlarda hisoblanishi mumkin. Tovar mahsuloti mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan barcha xarajatlar summasidan va 
ushbu mahsulot bo‘- yicha oladigan foyda summasidan iborat bo‘ladi. Sotilgan mahsulot. Korxonada rasmiy jihatdan sotildi deb tan olingan mahsulot hajmi sotilgan malisulotni ifodalaydi. Sotilgan mahsulot qiymat ifodasida 
tayyor hamda tovar mahsuloti hajmiga teng yoki ulardan kam bo‘lishi mumkin. 
Qachonki, korxonadagi tayy or yoki tovar mahsuloti to‘liq sotilsa, u holda ular toia ravishda sotilgan mahsulotni tashkil etadi. Basharti, tovar mahsulotining bir qismi sotilib, boshqa qismi sotilmay qolsa, u holda tovar mahsulotining faqat sotil
gan qismi sotilgan mahsulot deb tan olinadi. Kritik hajmdagi mahsulot.