I bob. O’zbekiston hududlari iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirishda qishloq xo’jaligining ahamiyati

Muammoning o’rganilganlik darajasi. Bugungi kunga qadar agrar sohani rivojlantirish masalalariga ko‘plab olimlar o‘z ilmiy izlanishlarini bag‘ishlaganlar. Agrar sohadagi tashkiliy-iqtisodiy munosabatlar, shu jumladan, bu xo‘jaliklar iqtisodiy faoliyatini samarali tashkil etish muammolari Yu.S.Balandin, V.F.Bashmachnikov, Z.Kayyali, A.A.Konigin, Yu.D.Kornilov, V.A.Martinov, V.Pchelinsev, A.A.Chayanov kabi xorij iqtisodchilari tomonidan keng tadqiq etilgan. Shuningdek, mamlakatimizda A.A.Abdug‘aniev, H.P.Abulqosimov, A.A.Radjapov, A.Ro‘ziyev, A.Avliyoqulov, R.F.Sultonov, T.X.Farmanov, A.Xurramov, N.S.Xushmatov, Sh.Sh.Shodmonov, Sh.E.Qarshiev, U.V.G‘afurov, O.Zokirov, A.Pardaev, A.Abdug‘aniev, O.Ro‘ziyev, R.Hakimov va boshqalar tomonidan o‘rganilgan.
Iqtisodiyotning turli sohalari o‘rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash masalasida esa bugunga qadar ko‘plab xorijiy, MDH va O‘zbekistonlik olimlar keng miqiyosida tadqiqot olib borganlar. Shular jumlasiga xorijiy olimlardan F.Kene, A.Smit, T.Maltus, J.Mill, J.Sey, A.Kurno, G.Gossen, L.Valras, A.Marshall, V.Pareto, J.Keyns, M.Fridmen, P.Samuelson, J.Gelbreyt L.Erxard, V.Leontev, R.Xarrod, K.Xovard, S.Kuznes, R.Solou va boshqalar ko‘proq iqtisodiy mutanosiblik masalasiga yondashishgan va ishlab chiqaruvchi kuchlar bilan ishlab chiqarish munosabatlari, ishlab chiqarish va iste’molning evolyusion rivojlanishi nuqtai nazaridan ko‘rib chiqib, asosan iqtisodiy mutanosiblikning mohiyati, uni ta’minlashning bozor mexanizmi va davlat tomonidan tartibga solish usullarini tahlil qilganlar. Rossiyalik Yu.Taranuxa, D.Zemlyakov, I.Nikolaeva, S.Svetkova, Ye.Shetinino, A.Voytov, S.Mocherniy, Ya.Yadgarov, V.Kozirev, D.Nikolaev, M.Sajina, G.Chibrikov, L.Tarasevich kabi iqtisodchi olimlarning ilmiy tadqiqot ishlarida iqtisodiy mutanosiblikning ichki mazmuni, ko‘rinishlari va amal qilish mexanizmlari o‘z aksini topgan. Mazkur iqtisodchilar zamonaviy mashinalashgan ishlab chiqarish, fan va texnika taraqqiyoti sharoitida iqtisodiy mutanosiblikning maqsadi va ichki ziddiyatlarini aniqlashtirishga o‘zlarining salmoqli hissalarini qo‘shdilar.
O‘zbekistonda iqtisodiyotni turli soha va tarmoqlari o‘rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash va barqarorlashtirish g‘oyalari ilk bor birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov asarlarida bayon etilgan. Mamlakatimizning qator iqtisodchi olimlari iqtisodiy mutanosiblik muammosining ayrim jihatlarini o‘zlarining nazariy qarashlari bilan boyitdilar. Ular jumlasiga S.G‘ulomov, A.Abdug‘aniev, A.O‘lmasov, M.Sharifxo‘jaev, A.Vahobov, Sh.Shodmonov, U.G‘afurov, Sh.Yo‘ldoshev, X.Barakaev, A.Usmonov, A.O‘rinov, O.Hamroev, XBarakaev, A.Mamatov, E.Shodmonov¹va boshqalarni kiritish mumkin.
Ilmiy adabiyotlarni o‘rganish va tahlil qilish natijalari shuni ko‘rsatadiki, olimlar tomonidan uzoq yillar davomida yozilgan adabiyotlarda agrar sohadagi mutanosiblik masalasi tamomila e’tibordan chetda qolgan.
Bugungi kunda mamlakatimizda iqtisodiyot sohalariga bag‘ishlab yaratilgan darsliklar, o‘quv qo‘llanmalar va boshqa adabiyotlarning aksariyat qismida agrar soha mutanosibligining mazmuni, amal qilish shart-sharoitlari va xususiyatlari to‘g‘risidagi ilmiy hulosalar va ma’lumotlar bayon etilmagan. Bir qator adabiyotlarda agrar soha to‘g‘risida fikr yuritilsada, uni mutanosibligini ta’minlashda davlatning iqtisodiy siyosati nazardan butunlay chetda qolgan². Bunday holatlarning mavjudligi ushbu magistrlik dissertatsiya ishining dolzarbligini yanada oshiradi.