I bob. O’zbek va ingliz tillarida konchilik va metallurgiya terminalogiyasining nazariy asoslari

1) ifoda usuliga ko`ra;
2) elementar birliklarning sintaktik mazmuniga ko`ra;
3) sintaktik pozitsiyasiga ko’ra izlanish olib boriladi.
Sintaktik-semantik tahlil haqida olimlar turlicha fikr bildiradilar. Leningradlik olim A.M.Muxin²⁴ nazariyasiga ko`ra 6 ta sintaktik-semantik bog`lanish bor:

1. 
   Yadroviy predikativ bog`lanish (nuclear predicate).
   
2. 
   Noyadroviy predikativ bog`lanish.
   
3. 
   Tobe bog`lanish (subordinative relation).
   
4. 
   Koordinativ, uyushiq bo`laklar o`rtasidagi bog`lanish (kordinative relation).
   
5. 
   Bilvosita bog`lanish (oppositive relation).
   
6. 
   Kirish so`zlarining bog`lanishi.
   

Turli hil nazariyalarga ko`ra bir qancha sintaktik-semantik kategoriyalar mavjud, ular quyidagilar:

1. 
   Vaqt (Temporal) semantikasi;
   
2. 
   O`rin-joy (Lokative) semantikasi;
   
3. 
   Holat (Stative) semantikasi;
   
4. 
   Harakat (Aktive) semantikasi;
   
5. 
   Uslub (Manner) semantikasi;
   
6. 
   Sifat (Qualitative) semantikasi;
   
7. 
   Birgalik (Sokiate) semantikasi;
   
8. 
   Son (Quantative) semantikasi;
   
9. 
   Tashqi (Allative) semantika;
   
10. 
    Ichki (Ablative) semantika;
    

Oxirgi 20 yillikda ko`pgina tadqiqotlarda sintaksema tushunchasini oddiy sintaksis birligining invarianti, ikkinchi tomondan gapning bosh va ikkinchi darajali bo`laklari tushunchalari ko`rsatib berildi. Sintaksema tushunchasi manbalarda grammatik tahlillar bilan bog`liq, shuning uchun gap haqida va sintaksisni tahlil nazariyasi bilan izchilligi haqida gapirish mumkin. Gapda uning tuzilishidagi sintaksis bog`lanishlarni hisobga olgan holda sintaksema tushunchasi va gap bo`laklarida diskrit birliklarini turishi bilan bog`liq ravishda kelib chiqqan. Lekin gapning bosh va ikkinchi darajali bo`laklari tushunchalari ortida turuvchi diskrit birliklari hech qachon to`liqligicha ta`riflab berilmagan, modomiki ushbu tushunchalarni shu vaqtgacha sintaksis jihatdan bo`linmaydigan birliklar va o`ziga sintaksis bog`lanishlarni qamrab olgan, ya`ni sintaktik bo`laklarga bo`linadigan birliklar tushunib kelingan. Sintaksemaning diskretliligi mutlaqo aniq xarakterga ega, chunki ularning tarkibiga faqatgina eng soddalarigina kiradi, ya`ni gapning tuzilishida sintaktik bo`linmaydigan birliklar sintaksemalarning sintaksis bo`linmasligi gapning yuniksion modellari deb nomlanadigan belgili modellarida aks etadi va ular tadqiqotchi uchun eng oddiy birliklarini gapning tuzilishida yuzaki yoki chuqur o`rganish uchun asos bo`lib xizmat qiladi.