5.“Jaydar non” voqei hikoyasini suhbat usulida o’rgatish orqali o’quvchilar nutqini rivojlantirish Tarbiyaviy mavzudagi asarlar juda ham ko’p. O’qituvchi ulaming hayotiy faolayatini davomida topib, to’plab rejalashtirib yuradi, va kerakli o’rinda undan foydalanadi. Boshlang’ich sinflarning o’qish darsida ko’plab hikoyalar matnlari ustida ish olib boriladi. O’qish darsida ko’plab hikoyalar matnlar ustida ish olib boriladi.
Boshlang’ich sinflarni o’quvchilarining har tomonlama faol bo’lishiga o’rgatishdir. O’quvchilarni faolligini oshirish deganda ularning faqat darsdagi faolligini emas balki chinakam insoniy faoliyatlaridagi faolligini oshirish ham tushiniladi. Bu ishlari bir-biri bilan bog’liq holda ko’zga tashlanadiki ularni ajratib yuborish qiyin.
Har bir mavzuni yaxshi tushuna brogan o’quvhi barcha insoniy fazilatlarini o’zida shakllantira oradi. Ongli o’qish yaxshi o’qishning asosiy sifati hisoblanadi.
Ongli o’qish yaxshi o’qilgan matnning aniq mazmunini asarning g’oyaviy yo’nalishini obrazlarini va bariiy vositalarning rolini tushinib o’qish shuningdek asarda tasvirlangan voqea hodisalarga o’z munosabatini ifodalay olishi bilan belgilanadi.
Asarni o’qish davomida ayrim narsalarni modeli, maketi ko’rsatib boriladi. Matnni o’qish davomida ayrim narsalarning rasmi ko’rsatib boriladi. Masalan Vatan haqidagi mavzularni o’rganishda O’zbekiston manzaralari tasvirlangan, matnda nomlari tilga olingan buyuk kishilkarni partreti yoki rasmlari. Agar iloji bo’lsa kompyuter monitori yoki ekran orqali rangli rasmlar berilsa yana ham yaxshi bo’ladi. Ayrim so’zlar sininimlar vositasidan izohlab boriladi.
Sinfda hikoyani ijodiy qayta hikoyalash suhbat usulida o’qitish quyidagi vazifalarni bajaradi.
Shaxsni o’zgartirib qayta hikoyalash.
Hikoyada ishtirok etuvchi biror personaj tilidan qayta hikoya qilish.
Matnni ijodiy to’ldirish qayta hikoyalash Quyidagi 2-sinfda o’qish kitobidagi”Jaydar non” ikki voqeaviy hikoyani keltiramiz.
Javdar non
Buvimlar Humson qishlog’ida yashaydilar. Qishki ta’til kunlari onam bilan buvimlarnikiga bordik. Humson juda chiroyli qishloq. Bir tomoni baland tog’, bir tomonida daryosi bor. Atrof oppoq qor bilan qoplangan. Buvimlar bizni sevinib kutib oldilar.
Yaxshi kelibsizlar, hozir non yopaman hamir oshib turibdi dedilar. Men o’rtog’im bilan tepalikdan sirpanchiq uchishga shoshildim, chanamiz ham qo’lbola uni bobom yasam berganlar. Unga bir necha bola o’tirsa ham bo’ladi. Mazza qilib chanada uchdik, qorbo’ron o’ynadik.
- Dilmurodjon keagol bolam non pishdi, choy ham ichib, - olgin dedilar buvim. Pasttakina devordan qarab qornimoch edi. Yugurib uyga keldim. Issiqqina sandalga o’tirdim. Katta patnis ustida jiyda non yo’q, bargak, hatto tutn mayiz ham bor. Buvim bir sevat non ko’tarib kirdilar. Xona non isiga to’ldi. Buvim nonlardan ushtib qo’ydilar, ol bolam nondan yegin dedilar. Men nonni yeb ko’rsam shunchalik shirinki men hech qachon bunday non yemaganman. Buvijon noningiz buncha shirin? - deb savol berdim.
Ha bolam bu non javdan bug’doyining unidan bo’lgan.
Javdar deganingiz nima?
Javdar bug’doyning bir turi.
U sovuqqa chidamli doni ser hosil bo’ladi.
Biz doim javdar unidan non yopamiz.
U juda barakali. Shunday qilib ta’til kunlari har kuni buvimlarnikida issiq javdar nondan yeb mazza qilib, dam oldik.
O’quvchi asar mazmunini so’zlab beradi.
Demak xattaxta ildiga ikki o’quvchi taklif qilingan bo’ladi. O’quvchilare hikoyaq qilib bo’lishgach o’qituvchi bolalarga savollar berib javoblar oladi.