I bob. Mavzuga oid adabiyotlar sharhi

3. sanoat chiqindilari.

A) xlor - kaliy - elektrolit - solinamen karnalitdan magniy ishlab chiqarishda olinadigan chiqindi, tarkibida 32 % dan 45 % gacha kaliy oksidi, 6-8 % magniy oksidi, 6-8 % natriy oksidi va 50 % gacha xlor bo’ladi.

Asosiy o’g`it sifatida foydalaniladi va kuzgi haydov ostiga solinadi hamda barcha ekinlarga solish mumkin.

B) kaliy karbonat, tarkibida 52-55 % kaliy oksidi bo’ladi.

Nefelindan alyuminiyni ishlab chiqarishda chiqindi sifatida olinadi, ishqoriy reakstiyaga ega, kuchli gigroskopik, suyuqlanib ketadi yoki kuchli qotib qoladi, sochiluvchanligi yomon.

Tuproqqa solishdan oldin uni 1:1 nisbatda quruq torf bilan aralashtirish tavsiya etiladi.

V) stement changi - tarkibida karbonatlar, bikarbonatlar va kaliy sulfat holida 14 % dan 35 % gacha kaliy oksidi, 19 % kalstiy oksidi 3-4 % magniy oksidi va 1 % natriy oksidi bo’ladi.

Kartoshka, zig`ir, grekchikaga solinganda yaxshi natijalar beradi.

G) nefelin qoldig`i - mayda tuyilgan nefelin. Kola yarim orolidadagi appatitlardan appatit konstentrati ishlab chiqarishda olinadjigan chiqindi.

Tarkibida 5-6 % kaliy oksidi, 10-13 % natriy oksidi, 8-10 % kalsiy oksidi bo’ladi. Nefelin tarkibida kaliy miqdorining kam bo’lishi tufayli u uzoq masofalarga tashib olib borilmaydi.

Nefelin qoldiqlarini ishlatish shu kon atroflaridagi tarqalgan kislotali torfli tuproqlarda yaxshi samara beradi.

Barcha kaliyli o’g`itlar suvda yaxshi eriydi. Tuproqqa solinganda, ular tez erib ketadi va tuproqning singdiruvchi kompleksi bilan o’zaro ta`sirlashadi.

Kaliyli o’g`itlar tarkibiga kiruvchi kaliy va boshqa kationlar tuproqning kolloid qismiga yutiladi, xlor esa tuproq eritmasida qoladi va shu sababli oson yuvilib ketadi.

Kaliy yutilgan holatga o’tishi natijasida uning tuproqdagi harakatchanligi kamayadi va yuqilib ketishi to’xtaydi, singdirish sig`imi kichik bo’lgan qumli hamda qumloq tuproqlar bundan mustasnodir.

Barcha kaliyli o`g`itlar - fiziologik kislotali tuzlardir, lekin ularning fizikologik kislotaliligi ammoniyli o’g`itlarnikidan kam bo’lib, u ko’p miqdorda kaliy isteomol qiladigan ekinlarga kungaboqar, grechixa, ildizmevalar, kartoshka, sabzavotlarga uzoq vaqt sistemali ravishda solib turilgandagina namoyon bo’ladi.

Asoslarga to’yingan qora va bo’z tuproqlarda kaliyli o’g`itlarning salbiy taosiri kuzatilmaydi.

Kaliyli o’g`itlar yengil qumli va qumloq mexanik tarkibli tuproqlarda eng yaxshi samara beradi.

Tarkibida kaliy kam bo’lgan bunday tuproqlarda barcha qishloq xo’jalik ekinlariga kaliyli o’g`itlarni solish kuchli ta`siri qiladi.

Kaliyli o’g`itlarni samarali ishlatishning muhim sharti - bu o’simliklarni azot va fosfor bilan yaxshi ta`minlashdir. Tarkibida azot va fosfor kam bo’lgan tuproqlarda kaliy kutilgan natija bermaydi.

Odatda harkatchan kaliy ko’p bo’ladigan sho’rtob tuproqlarda kaliyni solish bunday tuproqlarning yanada sho’rlanishiga olib keladi.

Azotli va fosforli o’g`itlar sistemali ravishda qo’llanilganda, kaliyli o’g`itlarning samaradorligi ortadi va yildan-yilga ularga bo’lgan ehtiyoj ko’payib boradi.