I bob. Ishchi kuchiga sarflanadigan xarajatlarni nazariy asoslari

II BOB. KORXONADA ISHCHI KUCHIGA SARFLANADIGAN XARAJATLAR VA UNING TAHLILI VA TAKOMILLASHTIRISH YO’LLARI
2.1. Korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish ko’rsatkichlarining tahlili
Ish haqi bo’yicha milliy siyosat mamlakat iqtisodiy rivojlanish strategiyasi bilan chambarchas bog’liq bo’lishi kerak. Bu strategiyani amalga oshirishda: soliqlar yordamida daromadlarni qayta taqsimlash; qishloq xo’jaligini sanoatlashtirish orqali daromadlarni oshirish; ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirish va mablag’larni tejash maqsadida ko’proq ishchi kuchi va kamroq mablag’ ishlatishni talab qiladigan texnologiyani tatbiq etish; eksportbop mahsulot raqobatbardoshligini oshirish bilan birga, sanoat tarmoqlari ish unumdorligini oshirish; aholining past daromadli qatlamlariga mo’ljallangan iste’mol mollari ishlab chiqarish masalalariga alohida e’tibor qaratiladi.
Xodimlarga xarajatlar ko’rsatkichlari tizimini shakllantirish bo’yicha biz tomonimizdan taklif etilayotgan uslubiyat mehnat statistikasi xalqaro qo’mitasi taklif etgan uslubiyat asosida ishlab chiqildi va u “O’zbekko’mir” OAJ “Belazko’mir” filialida qo’llanildi. Mazkur ko’rsatkichlar tizimining qo’llanishi korxonada ishchi kuchiga xarajatlarni rejalashtirish orqali ishlab chiqarish xajmini hamda ish haqi miqdorini oshirishga bo’lgan imkoniyatlarni kengaytiradi.
Turli mamlakatlarda ish xaqi stavkalari shakllanishi va ular darajalarining qiyosiy tahlili shuni ko’rsatadiki, maoshni tashkil etishning har uchala tizimida, iqtisodiy va texnik rivojlanish bilan bog’liq farqlarga qaramay, barcha uchun umumiy jihatlar ham mavjud. Ulardan asosiysi – mehnatga xaq to’lash masalalarini hal qilishda ijtimoiy yondashuvlar qo’llanilishi va bu jarayonning davlat tomonidan boshqarilishidir.
So’nggi yillarda fan-texnika taraqqiyoti natijasida an’anaviy texnologiya o’z o’rnini modernizatsiya va innovatsion texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarishga bo’shatib bermoqda. Buning natijasida ishchilar soni qisqarib, yuqori malakali xodimlar salmog’i hamda bir ishchi tomonidan harakatga keltiriladigan kapital hajmi ortib bormoqda.
Aytish joizki, iqtisodiy o’sishni ta’minlashda sanoat tarmog’ining, ayniqsa ko’mir sanoatining o’rni katta. O’rta Osiyoda Ikkinchi jahon urushi boshlanishidan oldin Angren ko’mir konining ochilishi O’zbekistonning ko’mir tarmog’ining shakllanishi bilan belgilanadi. Ko’mir konining ishlatilishi 1940-1943 yillar 6 ta shaxtaning erosti usuli bilan solinishidan boshlangan. Ko’mir konining qurilishi 1941 yilda boshlangan. Er qazish texnika sifatida takomillashtirilmagan va kam ishlab chiqaradigan temir yo’lda yuradigan va cho’michi sig’ishi 1-1,25 m3 bo’lgan “Marion” ekskavatorlar, mahalliy ishlab chiqarilgan yuk ko’tarishi 1,5-2 tonna va qo’lda yuk tushirish transport vositalari ishlatilgan.
1948 yilda “Angrenko’mir koni” ishlatilishga topshirilgan va bu sana O’zbekiston ko’mir sanoatining rivojlanishining boshlanishi, deb hisoblanadi, chunki ko’mir koni nafaqat respublikaning, balki butun O’rta Osiyoning asosiy va eng katta ko’mir qazish korxonasidir. Shu yilning o’zidayoq 9-sonli shaxta ishga tushirilgan. Ko’mir koni ishga tushirilgan vaqtdan beri 130 mln tonnadan ortiq ko’mir bergan, 30 mln tonnasi 9-sonli shaxtasida qazib olingan.
1994 yildan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasi ko’mir sanoati boshqarmasining tizimini takomillashtirish choralari to’g’risida”gi 271-sonli qarorining qabul qilinishi bilan ko’mir sanoatida islohotlar boshlangan, ushbu qarorda ko’mir korxonalarining bosqichli xususiylashtirish mexanizm va tartibi tasdiqlangan.
«O’ZBEKKO’MIR» OAJning asosiy faoliyat yo’nalishlari quyidagi rasmda keltirilgan (2-rasm).



Erosti gazifikatsiyasi uslubi orqali energiya gazini olish