Мавзу: жадидлар таълимотининг миллий маъанвиятимиздаги аҳамияти

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS
TA'LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG'BEK NOMIDAGI
O'ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI


IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
,, FUQAROLIK JAMIYATI VA HUQUQ TA'LIMI" KAFEDRASI
,, MEHNAT HUQUQI" FANIDAN
,,MEHNAT HUQUQI TIZIMI" MAVZUIDAGI YOZGAN
МУСТАҚИЛ ИШИ


Qabul qildi:
Bajardi: Milliy g'oya, ma'naviyat asoslari va huquq taʼlimi
3-kurs sirtqi taʼlim yoʻnalishi talabalari
Ramazonov M, Abdullayev J


Toshkent 2022
Mavzu: Mehnat huquqi tizimi.


Reja:

1. 
   Kirish.
   

2. 
   Asosiy qism:
   

1. Mehnat huquqi tizimi tushunchasi.


2. Mehnat huquqi tizimining tuzilishi va uning o'ziga xos xususiyatlari.


3.Mehnat huquqi tizimining boshqa huquq sohalari tizimi bilan farqi va
o'xshash tomonlari.

3. 
   Xulosa.
   

4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati.
   

Kirish.
Har qanday davlatning milliy huquqi ularning o'ziga xos tarixiy rivojlanishi, an'analari va madaniyati, jamiyat va davlatdagi munosabatlarining natijasidir. Ijtimoiy-iqtisodiy va huquqiy tizimlardagi ba'zan sezilarli farqlarga qaramay, ko'p jihatlar va hatto turli davlatlarning huquq normalari ma'lum o'xshashliklarga ega. Bundan tashqari, ular doimiy rivojlanishda, bir-biriga ta'sir qiladi va o'zaro ta'sir qiladi.
Deyarli har bir zamonaviy huquqiy tizimning eng muhim tarkibiy qismi mehnat va boshqa ijtimoiy qonunlardir. Aynan shu narsa ko'p jihatdan mamlakat iqtisodiyotining ijtimoiy tarkibiy qismining rivojlanish darajasini aks ettiradi va qanday normativ-huquqiy sharoitlar yaratilganligi, xususan, mehnat funktsiyalarini amalga oshirish uchun mamlakatning rivojlanish darajasini baholash mumkin. bir butun sifatida.
Dunyoning ko'plab mamlakatlari, qoida tariqasida, uzoq o'tmishda ildiz otgan ijtimoiy va mehnat munosabatlarini qonunchilik bilan tartibga solishning yuqori darajada rivojlanganligi misollarini ko'rsatmoqda. Ma'lumki, mehnat to'g'risidagi dastlabki qonunlar kapitalizm rivojlanishining eng dastlabki bosqichlarida 18-asr oxiri - 19-asr boshlarida paydo bo'lgan. Angliya va Frantsiyada. Kelajakda kapitalistik mamlakatlarda mehnat munosabatlarining qonunchilik tamoyillari mehnatni fuqarolik-huquqiy tartibga solishda hukmronlik qila boshladi va asta-sekin bu 20-asrning ikkinchi yarmiga kelib shunday bo'ldi. mehnat huquqi ko'pgina mamlakatlarda huquqning mustaqil tarmog'i sifatida qarala boshlandi va bu o'z navbatida jamiyatning haq to'lanadigan mehnatga bo'lgan qarashlarini o'zgartirdi. U boshqa tovarlar kabi oddiy tovar sifatida emas, balki tsivilizatsiyaning eng buyuk qadriyatlaridan biri sifatida qabul qilindi.
Mehnat huquqi tizimi ushbu huquq sohasining predmeti bo'lgan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi amaldagi barcha huquqiy normalar bilan shakllantiriladi. Mehnat huquqi tizimining tuzilishi - bu huquq sohasining ob'ektiv ravishda aniqlangan ichki tashkiloti bo'lib, u huquqiy normalarning institutlar va boshqa tarmoq tarkibiy tuzilmalari o'rtasida birligi, izchilligi va taqsimlanishida namoyon bo'ladi. Izchillik - ob'ektiv huquqning tabiiy, ajralmas xususiyati. Uning deformatsiyasi, yo'q qilinishi - bu anomaliya, qonunning "kasalligi" bo'lib, u bekor qilishi mumkin qonun chiqaruvchi tomonidan kutilgan ijtimoiy natijani oldini olish uchun uning tartibga solish qobiliyatlari. Ijtimoiy maqsad, huquq tizimining ijtimoiy mohiyati me'yoriy baza, davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanishning asosi, muayyan ijtimoiy munosabatlar, ularga aniq ta'sir ko'rsatish (Rabinovich P.R. Huquq va vakolatlarning huquqiy nazariyasi asoslari. - K., 1994. - 94-95-betlar) bo'lib xizmat qiladi. ...
Mehnat huquqi fanida mehnat qonuni tizimi tarkibiy jihatdan Umumiy va Maxsus qismlardan iborat degan umumiy fikr mavjud. Mehnatni tartibga solishda umumiy qoidalarni belgilaydigan barcha huquqiy normalar Umumiy qismga - mehnat qonunchiligining predmeti, usuli, tamoyillarini va boshqalarni belgilaydigan normalarga tegishli. Maxsus qism an'anaviy ravishda mehnat munosabatlarining individual elementlarini, shuningdek mehnat bilan chambarchas bog'liq munosabatlarni tartibga soluvchi huquqiy institutlarni o'z ichiga oladi: ish bilan ta'minlash va ish bilan ta'minlash; mehnat shartnomasi; ish vaqti; Vaqt dam oling; mehnatni me'yorlashtirish; ish haqi; mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi; mehnat intizomi; mehnat muhofazasi; mehnatni o'qitish bilan birlashtirgan shaxslar uchun imtiyozlar; mehnatga oid nizolar; mehnat qonunchiligiga rioya etilishi ustidan nazorat va nazorat.
Boshqa qarashlar ham mavjud. Shunday qilib, P.D. Pylypenko, mehnat qonunchiligining Umumiy va maxsus qismlarga bo'linishi sun'iy (qarang: Ukrainaning Mehnat qonuni: Ma'ruzalar kursi. // P1d ed. P. Pylypenko tomonidan. - Lvov: "Vilna Ukraina" ko'rinishi, 1996.- S . o'n besh). Shaxsiy yuridik institutlarning Umumiy yoki Maxsus qismga mansubligi borasida mualliflar o'rtasida birlik mavjud emas. Shu bilan birga, post-sotsialistik va sanoat rivojlangan davlatlarda mehnat qonunchiligining rivojlanishi mehnat qonunchiligi tizimiga yangicha yondoshganligidan dalolat beradi. Xususan, mutaxassislar tomonidan yuqori baholangan va "sotsializm va kapitalizmning yaqinlashish kodeksi" deb nomlangan, 1992 yilda qabul qilingan Vengriyaning Mehnat kodeksida, mehnat qonunchiligining tuzilishini o'zida mujassam etgan, umumiy qoidalar ta'kidlangan; jamoaviy mehnat munosabatlari; individual mehnat munosabatlari, mehnat nizolari; yakuniy va o'tish davri qoidalari.
Professor I. Ya. Kiselev o'zining chet el mehnat qonunchiligini monografik o'rganishi asosida zamonaviy mehnat qonunchiligining tuzilishini asoslab berdi, unda u umumiy qoidalarni bayon qildi; individual mehnat qonuni; jamoaviy mehnat qonuni; protsessual mehnat qonuni; qonunlar to'qnashuvi mehnat qonuni (qarang Kiselev I.Ya. Farmon. qul. S. 1-2). Bu g'oyalar eng diqqat bilan o'rganishga loyiq ko'rinadi, chunki ular Ukrainada mehnat qonunchiligining haqiqiy rivojlanishiga mos keladi. Mehnat huquqi predmetining mazmuni to'g'risida yuqoridagi dalillarni hisobga olgan holda, biz Ukrainada paydo bo'layotgan mehnat qonunchiligi tuzilishi uch qismdan iborat deb hisoblaymiz: umumiy qoidalar; individual mehnat qonuni; jamoaviy mehnat qonuni. Umumiy qoidalarda mehnat qonunchiligining predmeti, ko'lami, funktsiyalari, huquqiy tartibga solish tamoyillari, birligi va farqlanishi, mehnat huquqi sub'ektlari, ularning huquqiy holatini belgilaydigan normalar mavjud.
Umumiy qoidalarda munosib o'rin mehnat huquqini o'z ichiga olgan me'yorlarga, uning kontseptsiyasi, mazmuni, kafolatlariga berilishi kerak. Shaxsiy mehnat qonunchiligi yuridik institutlarni o'z ichiga oladi: mehnat shartnomasi; ish vaqti; Vaqt dam oling; mehnatni me'yorlashtirish; ish haqi; mehnat muhofazasi; mehnat intizomi; xodimlarning mehnatini baholash va sertifikatlash; mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi; xodimlarning malakasini oshirish va malakasini oshirish. Kollektiv mehnat qonunchiligi yuridik institutlarni o'z ichiga oladi: ijtimoiy sheriklik; kasaba uyushmalarining huquqlari; jamoaviy mehnat sharoitlarini yaratishda mehnat jamoalari va kasaba uyushmalarining ishtiroki; jamoaviy shartnoma; korxonalar, muassasalar, tashkilotlarni boshqarishda mehnat jamoalarining ishtiroki; individual mehnat nizolari; jamoaviy mehnat nizolari. Albatta, mehnat qonunchiligining belgilangan tarkibi hali tugallanmagan, ammo u yangi qonunchilik va mehnat qonunchiligi fanining rivojlanish tendentsiyalarini hisobga olgan holda tuzilgan. Mehnat huquqi tizimi - bu huquqiy normalarning muzlatilgan konglomerati emas, u dinamik, u yangi iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlar ta'siri ostida rivojlanmoqda. Bozor munosabatlarining shakllanishi sharoitida mehnat qonunchiligi tizimi o'zgarishsiz qolmaydi va o'zgarishlarga uchraydi.
Mehnat qonunchiligi tizimi, huquqiy normalarni o'z ichiga olgan mehnat qonuni tizimidan farqli o'laroq, mehnat to'g'risidagi normativ-huquqiy hujjatlar to'plamidir. Mehnat qonunchiligi tizimi mehnat qonunchiligi tizimi bilan mazmun va shakl sifatida o'zaro bog'liqdir. Barcha qiyinchiliklar mehnat qonunchiligi tizimi Mehnat kodeksida aks etgan tuzilish doirasidan chiqib ketganligidadir. Mehnat huquqi tizimi va mehnat qonunchiligi tizimi to'liq mos kelmaydi. Shunday qilib, mehnat qonunchiligi tizimida "Mehnatni muhofaza qilish" instituti mavjud bo'lib, u Mehnat kodeksida uchta bobga to'g'ri keladi - "Mehnatni muhofaza qilish" (XI bob), "Ayollar mehnati" (XII bob) va "Yoshlar mehnati" (XIII bob). VII bob "Ish haqi" mustaqil muassasa emas. Mehnat kodeksining rahbari "Mehnat shartnomasi taraflarining moddiy javobgarligi" yuridik institutiga mos kelmaydi. IX bobda korxona, muassasa, tashkilotga etkazilgan zarar uchun ishchilarning moddiy javobgarligi to'g'risidagi normalar mavjud bo'lsa, mulkdorning yoki uning vakolatli organining xodimga etkazilgan zarar uchun moddiy javobgarligi to'g'risidagi normalar Mehnat kodeksining turli boblarida tarqalgan (VII bob "Ish haqi") , XI bob "Mehnatni muhofaza qilish", XV bob "Shaxsiy mehnatga oid nizolar"), shuningdek boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda va hatto Ukraina Oliy sudi Plenumining etakchi qarorlarida ham mavjud.
1997 yilda "Ukraina Pratsyu to'g'risidagi qonunlar kodeksining moddama-modda materiallari bilan" to'plamining 1000 betdan oshiq nashr etilishi, bu mehnat qonunchiligi tizimi va mehnat qonunchiligi tizimi o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikning haqiqiy muammosidan dalolat beradi. Mehnat huquqi fani mehnat qonunchiligini huquqiy normalar samaradorligini har tomonlama rivojlantirish, huquqiy modellarning haqiqiy ijtimoiy munosabatlarga muvofiqligi orqali o'rganadi. Tadqiqot ob'ektlari mehnat qonuni predmeti, uslubi, manbalari, rivojlanish tarixi, sub'ektlari, rivojlanish istiqbollari va boshqalardir. Mehnat huquqi fanining tizimi asosan mehnat qonunchiligi tizimiga mos keladi, shu bilan birga u o'z mazmuni va mazmuni bo'yicha mehnat huquqi sohasi tizimidan kengroqdir. Sxemasi (tuzilishi) quyida ko'rib chiqiladigan mehnat qonunchiligi tizimi, boshqa har qanday huquqiy soha singari, o'ziga xos me'yorlarga ega. Amaldagi harakatlar ma'lum bir tarzda guruhlangan va tartibga solingan. Keling, mehnat qonunchiligi sohasi tizimi qanday ekanligini ko'rib chiqaylik.
Mehnat huquqi tizimi - bu predmetlariga qarab bir xil toifalarga bo'lingan normalarning ma'lum tasnifi. Bu ularning struktura ichida tarqalish ketma-ketligini o'z ichiga oladi. Ushbu sohaning maqsadi va predmeti tegishli qonun hujjatlarini shakllantirish, me'yorlarning mantiqiy tartibini qurishdir.