I bob. Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarining rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari

3-rasm. Ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini faoliyat yo‘nalishlari⁸
Ilmiy jihatdan fermer xo‘jaliklarida ko‘p tarmoqli faoliyatni yo‘nalishlarini tasniflash muhim nazariy ahamiyatga egadir. Chunki birinchidan, ijtimoiy takror ishlab chiqarish tizimida ta’minot va xizmat ko‘rsatish sohalarini tarkiblarga ajratish asosida ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarida qo‘shimcha faoliyatning alohida bo‘g‘inlari va ularni iqtisodiyotdagi o‘rnini belgilash imkoniyati yaratiladi, ikkinchidan, iqtisodiyotning tarmoqlararo aloqalarini belgilaydi va shu asosda asosiy ishlab chiqarish yo‘nalishi va unga turdosh bo‘lgan sohalarni rivojlantirishning samarali yo‘nalishi aniqlanadi.

Mavjud holatni hisobga olib, “qishloqda ko‘p tarmoqli faoliyat bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlar” va “qishloq xo‘jaligida tadbirkorlik bilan shug‘ullanuvchilar” deb ataladigan kasb egalarining bir-biridan farqlash maqsadga muvofiq. Chunki, qishloqda ham shahardagi kabi savdo-sotiq, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini tayyorlash, saqlash, qayta ishlash, umumiy ovqatlanish, madaniy-maishiy xizmat ko‘rsatish kabi ko‘plab xizmat turlari bilan shug‘ullanadigan tadbirkorlik sub’ektlari faoliyat ko‘rsatadi. Bu turdagi soha kasb egalari o‘z ish faoliyatida qishloq xo‘jaligi bilan bog‘liq mehnat turi bilan shug‘ullanmasliklari sababli ularning maqomi qishloqda ko‘p tarmoqli faoliyat bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlar deb belgilanishi maqsadga muvofiq. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini etishtirishga ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklaridagi qo‘shimcha xo‘jalik faoliyati qishloq xo‘jaligi tarmog‘i bilan chambarchast bog‘liq bo‘lganligi, qishloq xo‘jaligi tarmog‘idan olinadigan daromadning bir qismi noqishloq xo‘jaligi sohasini rivojlantirishga sarflanishini hisobga olib bu yo‘nalishni “qishloq xo‘jaligida ko‘p tarmoqli tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchilar” deb belgilanishi maqsadga muvofiq.

Ma’lumki, Buxoro viloyati O‘zbekistonning qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqaradigan janubiy-g‘arbiy mintaqasi hisoblanadi. Bu esa, fermer xo‘jaliklari iqtisodini yuksaltirishda qo‘shimcha tarmoqlarni tashkil qilishda ham o‘ziga xosliklarni talab qiladi.

Bugungi kunda Buxoro viloyatida jami 4640 dan ortiq fermer xo‘jaliklari mavjud bo‘lib, ularga 795 ming gektar er maydoni biriktirib berilgan. Shundan 2632 ta fermer xo‘jaligi (77,5%) paxtachilik va g‘allachilik yo‘nalishida, 322 tasi (9,5%) chorvachilik, 42 tasi (1,2%) baliqchilik yo‘nalishida, 140 tasi (4,1%) sabzavot-poliz mahsulotlari etishtirish bo‘yicha, 152 tasi (4,5%) bog‘dorchilik mahsulotlari etishtirishga ixtisoslashgan.

2015 yilning 1 iyul holatida fermer xo‘jaliklarida 56,2 ming bosh yirik shoxli qoramol, shu jumladan 17,3 ming bosh sigir,191,1 ming bosh qo‘y va echkilar, 172,5 ming bosh parrandalar mavjud bo‘lib,2014 yil yanvar-iyun oylariga nisbatan yirik shoxli qoramollar soni 3,9 foizga, shu jumladan sigirlar 1,2 foizga, qo‘y va echkilar 5,1 foizga, parrandalar 4,7 foizga ko‘paygan.