=j2(j1(y))=j2(y)=x(j2oj1)oj2=j1; [j2o(j1oj2)](x)=j2o(1(x)))=
=j2(j1(y))=j2(y)=xj2o(j1oj2)= j1
bulardan (j2oj1)oj2=j2o(1oj2) kelib chiqadi. Qolgan mumkin bo‘lgan hollarni ham shu kabi tekshirib ko‘rish mumkin. 20: G da j! Neytral element vazifasini bajaradi. 30: f, va f2 larning har biri o‘z - o‘ziga teskari bo‘ladi.
(j2oj2)(x)= j2(j2)(x)=j2(y)=xj2oj2=j1oj1
(j 2oj 2)(y)=j 2(j 2)(y)=j 2(y)=yj1(y) j 2oj 2=
(j1oj1)(x)=j1(j1(x))=j1(x),(j1oj1)(y)=j1(j1(y))=j1(y)j1oj1=j1
Demak, j1-1=j1j2-1=j 240: j1oj2=j2oj1 ekanligini bevosita tekshirib ko‘rish oson. Demak, (G; 0 , j1) Abel gruppasi ekan.
G gruppa bo‘lsa, (aG) e*a=a. Va a'*a=e tengliklar ham o‘rinli bo‘ladi.
Ta’rif. G gruppa GN bo‘lib, agar N to‘plam G da aniqlangan amalga nisbatan o‘zi gruppa bo‘lsa, u holda N gruppa G gruppaning qism gruppasi deyiladi.
Misol 6. (2Z; + , 0) gruppa (Z; + , 0) gruppaning qismgruppasi bo‘ladi.
Ta’rif. Aytaylik (G1; * ) va (G2; ) gruppalar bo‘lsin.
Agar j:G1G2 - syur’ektiv akslantirish "(a,bÎG) j(a*b)=j(a)j(b) shartni qanoatlantirsa, G1 gruppa G2 gruppaga gomomorf deyiladi,
j- akslantirish esa bu gruppalarning gomomorfizmi deyiladi.
Agar j:G1G2 – biektiv akslantirish bo‘lsa, u holda G1 va G2 gruppalarning gomomorfizmi a ni izomorfizm deyiladi.
Misol. 7. Aytaylik G1=Z, G2={2n::nÎ Z} bo‘lsin, uholda (Z; +, 0), (G2; , 1) lar gruppalar bo‘ladi.
"(nÎZ) j(n)=2n, j:ZG2 biektiv akslantirish, shu bilan birga , " (n,mÎ Z) j (n+m)=2p+m=2n-2m=j(n)j (m) ekanligidan (Z; + , 0) gruppa {G2; , 1) gruppaga izomorf. j esa ularning izomorfizmi bo‘ladi.
Algebraik sistema. Algebraik sistemalar gomomrfizmi.
A bo‘sh bo‘lmagan ixtiyoriy to‘plam bo‘lsin.
Ta’rif. Agar A to‘plamda • algebraik amal aniqlangan bo‘lsa (A,) ni algebraik struktura yoki algebraik sistema deyiladi.
Masalan. Z-butun sonlar to‘plamida odatdagi qo‘shish, ayrish, ko‘paytirish amallaridan farqli, ular yordamida Z da n,meZ, n• m= n+ m — nm, n m= —n —m va boshqa amallarni aniqlash mumkin. Bu holda (Z; +), (Z;-)i (Z; •), (Z; ®), har xil algebraik sistemalarga ega bo‘lamiz.
1-misol. (a,b,c,dR) lar uchun ko‘rinishdagi barcha ikkinchi tartibli kvadratik matritsalar to‘plami E da matritsalarni tengligi, qo‘shish va ko‘paytirish amallarini odatdagicha aniqlaymiz:
Bu holda (E; +; • ) algebraik sistema bo‘lib +; • amallar E da binar algebraik amallar.
Ta’rif. Aytaylik (E; + ) va (E; •) lar algebraik sistema, * va • lar ularning mos binar algebraik amallari bo‘lsin, agar shunday : E F syur’ektiv (biektiv) akslantirish mavjud bo‘lib, a,bE uchun (a*b)-q= (a) (b) shart bajarilsa akslantirishni E ni F ga gomomof (izomorf) akslantirish deyiladi.
2-misol. C={z:z=a+bi, a,bR, i2= -1} hamma kompleks sonlarning to‘plami, R — hamma haqiqiy sonlarning to‘plami bo‘lsin, u holda (S; + ) va (R; + ) algebraik sistemalar bo‘ladi. :SR akslantirishni (zC) z=a+bi, (z)=a ko‘rinishda aniqlasak, S va R ga gomomorf akslantirish bo‘ladi.
Haqiqatan ham(z1+z2C)z1=a1+b1i,z2=a2+b2i z1+z2=(a1+a2)(b1+b2)i bo‘lib, bu holda ( z1+z2)=(( a1+a2)+( b1+b2)i)= a1+a2 = (a1+b1i)+( a2+b2i)=(z1), (0)=0.
3-misol. (R+;) algebraik sistema (R;+) algebraik sistemaga izomorf.
Haqiqatan ham, (xR+) (x)=lgx tenglik bilan aniqlasak, :R+N biektiv akslantirish. (x,uR+) (xu)=1g(xy)=lgx+lgy= =(x)+ (u), (1)=lg1=0. Demak, ( R+;) algebraik sistema (R;+) algebraik sistemaga izomorf akslantirish ekan.
Ta’rif. Agar (E,*) algebraik sistema FE va F bo‘lsa, hamda a,b F uchun a*b F shart bajarilsa (F,*) algebraik sistema (E,*) algebraik sistemada yopiq deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |