I bob. Getrosiklik brikmalar haqida umumiy tushuncha getrosiklik brikmalar 6

Kimyoviy xossalari.
Pirrol kuchsiz asos xossasiga ega bo’lsada. U amfoter birikma, juda kuchsiz kislota xossasiga ham ega. Uning kislotalik kuchi fenolnikidan ham kuchsizdir. Pirrol ishqoriy metallar yoki ularning ishqorlari bilan reaksiyaga kirishib tuzlar hosil qiladi :

Pirrol reaksiyaga kirishishi bo’yicha furan bilan tiofenni orasida turadi, ammo elektrofil almashinish reaksiyasiga benzolga nisbatan oson kirishadi. Siklik pirrol sistemasi gemoglabinga uchraydi – bu modda qon rangini bo’yaydi va bilirubinda - safro rangini bo’yaydigan modda.
Pirrol to’liq gidrirlanganda - pirrolidin hosil bo’ladi :

Pirrolidin hosilalari bo’lgan – pirolin va gidroksipirolin, hamda nikotin alkaloidlari , kokain va proteinlar oqsilning tarkibiy qismlari hisoblanadi.
Pirrol asosida olinadigan polivinilpirrolidondan yopishtiruvchi va bog’lovchi mahsulot sifatida hamda qonni almashtiruvchi plazma sifatida foydalaniladi.
Piridin – C₅H₅N.
Bitta geteroatomli olti a’zoli geterosiklik birikmalar ichida eng ahamiyatlisi piridindir. U o’ziga xos qo’lansa hidli, rangsiz suyuqlik. 115,6^oC da qaynaydi. Piridin suv va ko’pgina organik erituvchilar bilan cheklanmagan miqdorda aralashadi.
Piridin tuzilishi bilan benzolga o’xshaydi :

C – C orasidagi masofalar bir xil bo’lib, 0,139 nmga teng. Uglerod bilan azot atomlari orasidagi masofa 0,137 nmga teng. Valent burchagi bir xil – 120^o ga teng. Piridin va uning hosilalari toshko’mir smolasida va yog’ochni quruq haydash mahsulotida, suyak moylarida va torfda uchraydi. Toshko’mir smolasida piridin 0,1% gacha bo’ladi.
Piridin kimyoviy usulda quydagi reaksiyalar asosida olinadi :

1. 
   Asetilen bilan sianid kislotasini qizdirilgan naydan o’tkazib :
   

2. 
   Sirka aldegidini ammiak bilan kondensasiyalab, 2 – metil (α – metil) piridin olinadi :