I-bob chizmachilik fanining mazmuni va uning amali ahamiyati

Mazmuning tarkibiy tuzilishi: kurs ishi kirish, ikki bob, umumi xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar roʻyhatidan tashkil topgan.


I-BOB CHIZMACHILIK FANINING MAZMUNI VA UNING AMALI AHAMIYATI.
Chizmalarning toʻgʻri chizish usullari, shuningdek, chizmachilik xoʻjalikning barcha sohasini toʻgʻri tashkil qilish haqidagi fan chizmachilik deyiladi.
Chizma bu – maxsus chizma asboblari yordamida ma’lum qonun va qoidalar asosida bajarilgan tasvir boʻlib, u bizga buyum haqida, ya’ni uning ichki va tashqi tuzulishlari, oʻlchamlari boʻyicha toʻla malumot beradigan hujjatdir. Respublikamizdagi iqtisodiy, siyosiy va badiiy madaniyat tizimlarida roʻy berayotgan oʻzgarishlar har bir shaxs uchun, uning turmushining barqaror boʻlishi uchun katta imkoniyatlar tugʻdiradi. Respublikamiz Birinchi Prezidenti I.A.Karimov koʻrsatib berganidek, «Mamlakatni modernizatsiya qilish va aholiga munosib sharoit yaratib berish borasida oʻz oldimizga qoʻygan maqsad va vazifalarimiz hamda mintaqa va jahon bozorlarida roʻy berayotgan oʻzgarishlar, kuchli talab va raqobat iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirishni ob’ektiv shart qilib qoʻymoqda» . Bunday shartlardan biri – jamiyatdagi muammolarga ilmiy yondashishdir. Bu yondashuvda mazkur fan muhim oʻrin tutadi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, chizmachilik faning rivojlanishida Sharq olimlarining buyuk mutafakkirlarining oʻrni beqiyosdir. Yurtimizda yaratilgan qadimiy inshootlar, noyob tasviriy, me’moriy asarlarga maftun boʻlib qolarkanmiz, shunday yuksak badiyatni bunyod etgan me’mor, musavvir va haykaltaroshlarning san’ati, mahoratidan qalbimizda iftixor xissiyotlari uygʻonadi.
Buyuk vatandoshimiz Muhammad Muso al-Xorazmiy koʻplab fanlarning rivojlanishiga asos solganlar. Xorazmiy oʻzinig xayoti davomida algebra, astranomiya, geografiya geometriya va boshqa fanlarga ulkan xissa qoʻshgan.
Xorazmiyning geometriya sohasidagi oʻzining fazoviy tasavvurlari algebraik, trigonometrik, geografik sohalardagi qarashlari bilan boshqa olimlardan ajralib turgan. Tarixiy manbalarga koʻra Xorazmiy oʻz “Zij”ida boshlangʻich meridian sifatida, hind an’anasiga koʻra, Arin (hozirgi Hindistondagi Ujayn) shahridan oʻtgan meridianni tanlagan. Buyuk olim Muso al-Xorazmiyning izidan borgan Xristofor Kolumb oʻziga tegishli nusxa hoshiyasiga yozgan eslatmalariga koʻra, Arin gʻoyasi unda erning noksimon ekanligi va erning Aringa diametral qarama-qarshi tarafida Aringa oʻxshash joy boʻlishi kerakligi haqida fazoviy tasavvur hosil qilgan. Muso al-Xorazmiy va Abu Nasr Farobiylarning qarashlaridan, mulohazali fikrlaridan shu narsa ma’lum boʻladiki, fazoviy tasavvurlarni oʻstirish uchun chizmani va uning koʻrinishini oldindan koʻz oldimizga keltirib olish lozim.Har bir ish ketma-ketligini bajarish davomida chizmaga murojaat qilib borilmasa turli xatoliklarga olib kelishi mumkin.
Chizmalarni to‘g‘ri chizish usullari, shuningdek, chizmachilik xo‘jaligining barcha sohasini to‘g‘ri tashkil qilish haqidaqi fan muhandislik grafikasi deyiladi. Xalq xo‘jaligining tarmog‘iga qarab, unda foydalaniladigan chizmalar har xil nom bilan yuritiladi. Zavod, fabrikalarda turli mashinalar, dastgohlar, yuritma (dvigatel) lar, o‘lchash asboblari kabilarni yasash uchun tuziladigan chizmalar mashinasozlik chizmalari deyiladi.
Bino, ko‘prik, to‘g‘on, kanal, yo‘l, mudofaa insjoatlarini qurishda ishlatiladigan chizmalar muhandislik –qurilish chizmalari deyiladi. Yer sathini tasvir qilish chizmalari topografik chizmalar deyiladi. Topografik chizmalardan xaritalar tuzishda, muhandislik inshjatlari, suv ombori kabilarni loyihalashda va ularni berilgan ma’lum maydonda to‘g‘ri joylashtirishda foydalaniladi. Sxemalar, grafiklar, plakat va diagrammalar illyustratsiya chizmachiligi qismini hosil qiladi.

1.