I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Dissotsilanishga ko’ra asoslar, kislotalar va tuzlar.

Ta’rif:Dissotsilanganda anion sifatida faqat gidroksil ionlarini (O ) hosil qiladigan moddalarga asoslar deyiladi.

Me(OH)_x↔Me^x++xOH^-

Suvli eritmalarda faqat ishqoriy va ishqoriy yer metallari asoslari dissotsilanadi.

Ishqoriy metallar asoslari 1 bosqichli dissotsilanadi:

NaOH↔Na⁺ + OH^-

Ishqoriy – yer metallari asoslari 2 bosqichli dissotsilanadi:

1. Ba(OH)₂↔BaOH⁺ + OH^-

2. BaOH⁺↔Ba²⁺+OH^-

Ba(OH)₂↔Ba²⁺+2OH^-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation sifatida faqat vodorod kationlarini (H⁺) hosil qiluvchi moddalarga kislotalar deyiladi.

H_nAc↔nH⁺+Ac^n-

Bir negizli kislotalar 1 bosqichli dissotsilanadi.

HCl↔H⁺+Cl^-

HNO₃↔H⁺+NO₃^-

Ko’p negizli kislotalar ko’p bosqichli dissotsilanadi.

H2SO4↔H^++HSO4^- HSO4^-↔H^++SO4^2-		1. H3PO4↔H^++H2PO4^- 2. H2PO4^-↔H^++HPO4^2- 3. HPO4^2-↔H^++PO4^3-
H2SO4↔2H^++SO4^2-	α	H3PO4↔3H^++PO4^3-

Ya’nibosqichlidissotsilanadigankislotavaasoslardadissotsilanishdarajasidastlabkibosqichlarnikidankeyingisigakamayadi. Buniquyidagichaifodalashmumkin.

H4P2O7↔H^++H3P2O7^-	α=40%
H3P2O7^-↔H^++H2P2O7^2-	α=10%
H2P2O7^2-↔H^++HP2O7^3-	α=3%
HP2O7^3-↔H^++P2O7^4-	α=1%

Ya’nieritmadaengko’pvodorodionlari – 54%, keyintrigidropirofasfat – 40%, keyindigidropirofosfat – 10%, keyingidropirofasfat – 3% vaoxirgibosqichdapirofosfat - 1% atrofidabo’ladi. Kuchsizkislotalardaoxirgibosqichdeyarliamalgaoshmaydi.

Ta’rif:Dissotsilangandakationsifatidafaqatmetallkationlarivaanionsifatidakislotaqoldig’iionlarinihosilqiladigantuzlargao’rtatuzlardeyiladi.

O’rta tuzlar bir bosqichda dissotsilanadi.

NaCl↔Na⁺+Cl^-

Al₂(SO₄)₃↔2Al³⁺+3SO₄^2-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation sifatida metall ionlari bilan birga vodorod kationlarini, anion sifatida kislota qoldig’i ionlarini hosil qiladigan tuzlarga nordon tuzlar deyiladi.

Nordon tuzlar bosqichli dissotsilanadi:

1. 
   NaHSO₄↔Na⁺+HSO₄^-
   
2. 
   HSO₄^-↔H⁺+SO₄^2-
   

NaHSO₄↔Na⁺+H⁺+SO₄^2-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation sifatida faqat metall ionlarini, anion sifatida kislota qoldiqlari bilan birga gidroksil ionlarini hosil qiladigan tuzlarga asosli tuzlar deyiladi.

Asosli tuzlar bosqichli dissotsilanadi:

1. 
   CaOHCl↔CaOH⁺+Cl^-
   
2. 
   CaOH⁺↔Ca²⁺+OH^-
   

CaOHCl↔Ca²⁺+OH^-+Cl^-

yoki, Fe(OH)₂NO₃↔Fe(OH)₂⁺+NO₃^-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation sifatida ikki xil metall kationlarini (asosan 1 va 3 valentli), anion sifatida faqat kislota qoldig’i ionlarini hosil qiladigan tuzlarga qo’sh tuzlar deyiladi.

Qo’sh tuzlar bir bosqichda dissotsilanadi:

KAl(SO₄)₂↔K⁺+Al³⁺+2SO₄^2-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation sifatida faqat bitta metall kationlarini, anion sifatida ikki xil kislota qoldig’larini hosil qiladigan tuzlarga aralash tuzlar deyiladi.

Aralash tuzlar bir bosqichli dissotsilanadi:

AlSO₄Cl↔Al³⁺+SO₄^2-+Cl^-

Ta’rif:Dissotsilanganda kation yoki anion sifatida murakkab ion – komplekslarni hosil qiladigan tuzlarga kompleks tuzlar deyiladi.

Kompleks tuzlar bir bosqichli dissotsilanadi.

K₄[Fe(CN)₆]↔4K⁺+[Fe(CN)₆]^4-

[Co(NH₃)₆]Cl₃↔[Co(NH₃)₆]³⁺+3Cl^-