I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Elektroliz.

Ta’rif:Elektrolit suyuqlanmalari yoki eritmalari orqali elektr toki o’tganda elektrodlarda sodir bo’ladigan oksidlanish – qaytarilish reaksiyasi elektroliz deyiladi.

K⁺

A^-
Elektroliz jarayonida manfiy va musbat ionlar anod va katodga tomon harakat qiladi. Elektroliz elektrolizyorda amalga oshiriladi. U elektrolitik vanna, musbat elektrod – anod va manfiy elektrod – katoddan tuzilgan. Elektrolitik vanna elektrolit suyuqlanmasi yoki eritmasi bilan to’ldiriladi. Elektrolit orqali elektr toki o’tkazilganda, tartibsiz harakat qilayotgan kationlar va anionlar tegishli elektrodlarga tomon harakat qiladi.

Kationlar katodga borib elektron qabul qiladi, anionlar anodga elektronini berib neytral holga o’tadi.

(-) Kat: K⁺+ē→K⁰ Ox Qaytarilish

(+) An: A^--ē→An⁰ Red Oksidlnasih

Ya’ni katodda qaytarilish anodda oksidlanish jarayonlari ro’y beradi. Natijada elektroliz mahsulotlari erkin holda ajralib chiqadi.

Suyuqlanma va eritma elektrolizi farqlanadi.

Suyuqlanma elektrolizi juda oddiy boradi, ya’ni metallar katodda, metallmaslar anodda erkin holda ajralib chiqadi.

MeAc Me+Ac

Masalan: NaCl suyuqlanmasi elektrolizi

2NaCl 2Na+Cl₂

-K: Na⁺+ →Na°

+A: Cl^-- →Cl° 2Cl⁰→Cl₂

Suyuqlanma elektrolizi ishqoriy va ishqoriy yer metallari, Mg va Al ni olishda ishlatiladi. Metallmaslardan ftor suyuqlanma elektrolizi yordamida olinadi:

2Al₂O_3(s) 4Al+3O₂

CaF_2(s) Ca+F₂

Agar bir necha metall tuzlari aralashmasi elektroliz qilinsa, ularning ajralib chiqish ketma – ketligi kuchlanishlar qatoriga muvofiq keladi. Ya’ni, avval nodir metall, so’ngra nodirmas metall ajralib chiqadi.

Masalan: CuCl₂, FeCl₃ va CaCl₂ suyuqlanmalari aralashmasida metallar Cu→Fe→Ca qatorida ajralib chiqadi.