I bob. Antropologik tushunchalar va antropogenez haqidagi qarashlarning rivojlanish tarixi

Kurs ishi maqsadi: Boshlang’ich sinflarda arifmetik amallarni o’rgatishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish pedagogik asoslarini ishlab chiqish.
Kurs ishi obyekti: Umumiy o’rta ta’limning boshlang’ich sinflaridagi o’quv-tarbiyaviy jarayoni.
Kurs ishi predmeti: Boshlang’ich sinflarda arifmetik amallarni o’rgatishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish.
Kurs ishi tuzilishi: Kurs ishi kirish, 2 ta bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

I BOB. AFROSIYOB QADIMIY SHAHAR VA UNING TARIXIY AHAMIYATI
1.1 Antropologik tushunchalar. Antropologik yondashuv: tamoyillar
Inson an'anaviy ravishda Yevropa mutafakkirlarining diqqat markazida bo'lgan, unga sofistlar - Protagor, Sokrat, Avreliy Avgustin, Spinoza va Dekart, Russo va Xolbax, Shopengauer va Nitsshe e'tibor qaratgan. Ammo agar XX asr boshlarida. inson falsafasi bilan bog'liq muammolar boshqa masalalar kontekstida hal qilindi, keyin o'tgan asrning 20-yillari oxiridan boshlab, inson ma'naviy hayotining mohiyatini har tomonlama yoritish boshlanadi.
Falsafiy antropologiyaning eng mashhur vakili nemis faylasufi Maks Sheler (1874-1928) edi. U o‘z asarlarida tabiat va madaniyat qarama-qarshiligiga munosabat sifatida vujudga kelgan falsafiy antropologiya mazmunini chuqur ochib beradi².
Inson, deb yozadi Sheler, ikki ko'rinishda namoyon bo'ladi - "tabiiy odam" va "Xudoni izlovchi". "Tabiiy odam" - bu juda rivojlangan hayvon bo'lib, keyinchalik hayotning birinchi yillarida o'zining zaif tomonlarini aql bilan qoplaydi. Bu mutlaqo boshqa narsa - "Xudoni izlovchi". Bu gipostaz uni “tabiiy inson” gipostazidan nafaqat aql, balki mehnat qurollari, til yasash qobiliyati bilan ham ajratib turadi va tabiatdan Xudoga mutlaq ma’nosi bilan o‘tish davri bo‘g‘inidir. "Tabiiy odam" doirasidan chiqish yo'li juda qiyin va og'riqli, chunki tabiiy xususiyatlar millionlab yillar davomida evolyutsiya natijasida shakllangan.
Birinchilardan biri, XIX asr falsafasida inson masalasi. K "Jerkegor (1813-1855) buni yangicha ko'rinishda qo'ydi. Faylasuflar, uning fikricha, o'z nazariyasida materiya, ruh, haqiqat, Xudo, taraqqiyotni birinchi o'ringa qo'yib, insonni bu mavhumliklarga bo'ysundiradilar. A. Haqiqatan ham insonga qaratilgan yangi falsafa "Jerkegor inson hayoti tuyg'usiga, insoniy azob-uqubatlarga kirishda ko'rgan (inson shunday haqiqatni kashf qilishi kerakki, u uchun yashash va o'lishni xohlaydi).
Shunday qilib, o'n to'qqizinchi asrda. klassik mohiyat falsafasini inson mavjudligi falsafasi bilan almashtirishga harakat qiladigan antropologik falsafiy yo‘nalish paydo bo‘ladi. Ekzistensializm falsafasi shunday tug'ilgan.
Ekzistensializm o'z oldiga qo'ygan tadqiqotning markaziy muammosi begonalashishdir. Bu vaziyatda falsafaning vazifasi inson uchun imkoniyat topishdir; agar siz qo'rquv va begonalashishni engmasangiz (bu har doim ham mumkin emas), unda har qanday holatda ham o'zingizning "men", hayotingiz mazmunini fojiali, "absurd" vaziyatlarda qidiring va toping.
Inson o'zini yaratadi, o'z mohiyatini anglaydi, allaqachon mavjud - bu ekzistensializmning birinchi tamoyilining mohiyatidir. Undan bir qator muhim oqibatlar kelib chiqadi; berilgan inson tabiati mavjud emas; hech qanday tashqi kuch, bu shaxsdan boshqa hech kim uning insonga aylanishiga olib kela olmaydi. Agar uning odamga aylanishi amalga oshmagan bo'lsa, u javobgardir.
Ekzistensial yo'naltirilgan shaxsning ongi - bu erkinlik, insonning irodasi. Shaxsning erkin tanlovi uning taqdiri, mas'uliyati va fojiasidir. Demak, A. Kamyu shunday da'vo qiladi: "...Men isyon ko'taraman, demak, men mavjudman". Va bu har qanday vaziyatda sodir bo'ladi, qachonki inson o'zining "men"i (uning mavjudligi) uchun kurashadi.
Ekzistensial falsafa insonni tevarak-atrofdan ajratib qo‘yishga tubdan qarshi chiqadi. Shunday qilib, ekzistensial falsafa insonni, uning ongini, irodasini, tanlash qobiliyatini aks ettirish markaziga qo'yadi.
XX asr o'rtalarida ko'pchilik faylasuflar antropologik muammolarni rivojlantirdilar. inson mohiyatini soddalashtirilgan biologizatsiya qilishdan uzoqlashdi. Ushbu yondashuv shaxsiyatni yorqin namoyon qiladi.
Inson muammosi har doim turli falsafiy oqimlar va maktablarning diqqat markazida bo'lib kelgan, ammo ba'zi mutafakkirlar ontologiyaning turli masalalarini hal qilishda uni qo'shimcha narsa sifatida talqin qilishgan, boshqalari esa unga ko'proq e'tibor berishgan. Ikkinchisini butunlay personalistlar deb atash mumkin. To'g'ri, ma'lum bir ogohlantirish kerak - "haqiqiy" shaxsiyat nafaqat odamni diqqat markaziga qo'yadi, balki u mavjud bo'lgan hamma narsaning asosiy printsipi bo'lgan shaxs ekanligini ta'kidlaydi. Hozirgi vaqtda shaxsiyatchilik G'arb ijtimoiy falsafasida zamonaviy yo'nalish sifatida asosan xristian falsafasi, xususan, katolik falsafasiga mos ravishda rivojlanmoqda. Personalizmdagi eng nufuzli faylasuf fransuz mutafakkiri Emmanuel Munyedir (1905-1950).
Munier zamonaviy ijtimoiy jarayonlarni tahlil qilib, davlat, jamiyat, ta'lim muassasalari, jamoat tashkilotlarining asosiy e'tibori va boshqalar degan xulosaga keladi. insonning ma'naviy asoslarini shakllantirishga qaratilishi kerak³.
Zamonaviy personalizmda shaxsiyatchilarning fikriga ko'ra, insonning asosiy muammolari o'z aksini topgan to'rtta maksimum shakllangan.

• 
  1. Xudoga ishonish insoniy qadriyatlarning kafolatidir. O'z faoliyatida inson doimo oldindan belgilangan chiziqqa muvofiq o'zgarib turadi. Har bir inson o'zining ichki "men"ini qandaydir tarzda ro'yobga chiqarishni xohlaydi, bu betakror, o'ziga xosdir. Inson vaqti-vaqti bilan o'z harakatlarini, fikrlarini va hokazolarni tekshirishi kerak. katolik cherkovining mutlaq, mukammal, har tomonlama yaxshi., qudratli bo'lganiga ishonish ta'sirida shakllangan an'analari bilan.
  
• 
  2. Zamonaviy insonga uning mavjudligining ikki shakli tahdid solmoqda: bir tomondan, bu jamiyatdagi faol faoliyat, ikkinchi tomondan, o'z-o'zidan izlanish. Aristotel va Seneka tomonidan e'lon qilingan "oltin o'rtacha" ni topish kerak.
  

Shaxs, shaxsiyatchilarning fikriga ko'ra, jamiyatga nisbatan birinchi o'rinda turadi. Jamiyat - bu inson hayotining ma'lum bir davrining faol boshlanishi. Bu davr inson shaxsga aylangan 14-17 yosh chegarasi bilan belgilanadi. "Inson" tizimi "inson-jamiyat" tizimiga tubdan o'zgarmoqda, ya'ni. shaxs hukmron elementga aylanadi.

• 
  3. Insonning mohiyatini oqilona vositalar bilan aniqlash mumkin emas. Bugun u bitta, ertaga u boshqa. Ammo bu mohiyat mavjud. Bu diniy e'tiqod darajasi bilan belgilanadi. Mohiyat seziladi, aniqlanmaydi.
  
• 
  4. Har birimiz o‘z erkinligidan voz kechmay, boshqasiga ehtiyoj sezganimizda jamiyat shakllanadi. Erkinlik bu boshqalarni hurmat qilish qobiliyatidir. Chuqur Xudoga bo'lgan ishonch bilan sug'orilgan odam, qoida tariqasida, tanlash yo'llari haqidagi tasavvuri bilan, bu e'tiqodni e'tiborsiz qoldiradiganlardan ustun turadi, lekin u hech qachon boshqalarning qarashlari va harakatlariga e'tiroz bildirmasligi kerak.
  
• 
  10 Zamonaviy uslubiy g'oyalarning genezisi (pozitivizm, fanning madaniy-tarixiy falsafasi, germenevtika haqida batafsil - ixtiyoriy)
  

Pozitivizm (pozitiv) burjua falsafasida keng tarmoqlangan oqimdir. Pozitivistlar falsafaning asrlar davomida hal qilib kelgan barcha eng muhim muammolarini (tafakkurning borliq bilan aloqasi masalasi) uzoq, ma’nosiz, deb e’lon qiladilar. Ularning fikricha, falsafa "ijobiy", ijobiy bilimlardan tashqariga chiqmasligi kerak, ya'ni. fanning eksperimental ma'lumotlari. Ilm-fan, inson tajribasi esa, ular nuqtai nazaridan, narsalarning mohiyatiga erishib bo'lmaydi. Fan faqat hodisalar orasidagi tashqi avliyolarni tasvirlashi, ularning tashqi o'xshashligini, ketma-ketligini aniqlashi mumkin, lekin ularning o'zgarishi va rivojlanishini tartibga soluvchi qonunlarni emas. Shunday qilib, pozitivizm / agnostitsizmning o'ziga xos xususiyati. Pozitivistlar qarashlarining idealistik xususiyati ularning pozitivistik falsafaning asosiy tushunchalaridan biri bo‘lgan tajriba tushunchasini talqin qilishlarida namoyon bo‘ladi. Tajribada, deyishadi pozitivistlar, inson predmetlar, hodisalarning ob'ektiv mohiyatini o'rnatolmaydi, ularning mohiyatiga kira olmaydi, chunki u faqat o'zining ichki dunyosi bilan shug'ullanmaydi, o'z hislari, kechinmalari chegarasidan chiqmaydi. Pozitivizm barcha ilmiy bilimlarni insonning subyektiv tajribasi doirasiga kiritishga intiladi. Pozitivizm 19-asrning ikkinchi uchdan birida vujudga keldi. Uning asoschisi Comte (Frantsiya) edi. Bu davrda pozitivistik qarashlarning rivojlanishida Mil va Spenser (Angliya) ham muhim rol o‘ynadi. Antropologiya fanining predmeti va vazifalari vaqt o‘tishi bilan shaxsning u yoki bu davrda o‘rganishga eng munosib deb hisoblangan xossalari va sifatlariga qarab, shuningdek, jamiyatning mafkuraviy talablaridan kelib chiqib o‘zgarib bordi. Miloddan avvalgi IV asrda yashagan yunon faylasufi Aristotel, masalan, hayvonlar va odamlar o'rtasidagi farqlarga alohida e'tibor bergan, ularni o'zi "ikki tomonlama mavjudot" (biologik va ijtimoiy) deb hisoblagan. Zamonaviy antropologiya uchun Homo sapiens mavjudligining biologik asoslarini tushunish jihatlari hali ham dolzarbdir. Shuningdek, odamlarning "tabiiy" imkoniyatlarini va ularning somatik (tanaviy) tashkil etilishi yoki ular aytganidek, "biologiya" bilan bog'liq holda ularga "qo'yilgan" cheklovlarni o'rganish qiziqish uyg'otadi⁴.
Antropologiya fanining predmeti so‘nggi 150 yil ichida sezilarli o‘zgarishlarga uchradi. Shunday qilib, shotland antropologi Jeyms Jorj Freyzer (1854-1941) ingliz mustamlakalari aholisi va Metropolis aholisining madaniy va antropologik xususiyatlarini o'rganib, aniqlangan farqlarni antropologiya fanining asosiy predmeti deb hisobladi. U insoniyat jamiyati rivojlanishning uchta bosqichini ketma-ket bosib o'tib, rivojlanadi, deb hisoblagan: sehr, din, fan. Xuddi shunga o'xshash tarzda, frantsuz antropologi va sotsiologi Lyusen Levi-Bruhl (1857-1939) o'z tadqiqotini olib bordi, u turli tsivilizatsiyalar: texnokratik va an'anaviy odamlarning aqliy mexanizmlari faoliyatidagi farqlarni qidirdi.
Hozirgi vaqtda, aksincha, antropologiyada asosiy e'tibor insonning ijtimoiy-biologik moslashuvini ta'minlaydigan umumiy qonuniyatlarni o'rganishga qaratilgan. Antropologlarni qiziqtiradigan umumiy naqshlar barcha zamonaviy odamlar, ularning mavjudligining o'ziga xos madaniy va tarixiy voqeligidan qat'i nazar, homo sapiensning bir turining ijtimoiylashgan vakillariga tegishli ekanligi sababli yuzaga keladi. Shu sababli, homo sapiens turlarining barcha vakillariga xos bo'lgan odamlarning eng keng tarqalgan adaptiv xususiyatlarini antropologik o'rganish katta qiziqish uyg'otadi - ham jamiyatda yashaganlar, ham hozirgi vaqtda yashaydilar. Antropologiya har qanday ijtimoiylashgan Homo sapiensga xos xususiyatlarni, uning Yerda mavjud bo'lgan vaqtidan yoki ma'lum bir tsivilizatsiyaga mansubligidan qat'i nazar, o'rganadi. Shunday qilib, tabiiy ilmiy bilimlar nuqtai nazaridan antropologiyani eng ko'p fan sifatida belgilash mumkin umumiy usullar ijtimoiylashgan shaxsning moslashuvi. Turli hodisalarning shaxsiy va sub'ektiv ko'rinishlarining shakllanish qonuniyatlarini o'rganish ham antropologiyani qiziqtiradi. inson tabiati.
“Antropologiya” atamasi yunoncha kelib chiqqan. “Antropologiya” soʻzining lugʻaviy maʼnosida “inson haqidagi fan” (anthropos — inson, logos — soʻz, bilim, fan) maʼnosini bildiradi. Bu atamaning birinchi qoʻllanilishi Aristotelga tegishli boʻlib, u “antropologiya” soʻzini asosan insonning ruhiy tabiatini oʻrganishda qoʻllagan. Zamonaviy G‘arbiy Yevropa fanida “antropologiya” atamasini ikki tomonlama tushunish ildiz otgan. Bir tomondan, antropologiya insonning jismoniy, biologik tashkil etilishi haqidagi fan bo'lsa, ikkinchi tomondan, ijtimoiy hayotning xususiyatlari, madaniyati, psixologiyasi, turli qabilalar va xalqlarning ramziy tizimlarining faoliyati haqidagi fan. o'tmish va hozirgi.
G‘arb antropologiyasining ustuvor yo‘nalishlarini tahlil qilib, zamonaviy darsliklardan birining mualliflari “Amerika antropologiyasi inson va jamiyat haqidagi fanlarni uyg‘unlashtirishning oraliq darajasidir, inglizlar ijtimoiy antropologiya, amerikaliklar esa madaniy antropologiya haqida gapirishni afzal ko‘radilar”, deb yozadilar. Frantsiyada antropologiya, etnografiya va etnologiya atamalari keng qo'llaniladi.
Sovet davridagi mahalliy fanda antropologiyaning chegaralari zamonaviy chegaralarga qaraganda ancha tor edi. Sovet antropologlari, asosan, vaqt va makonda inson jismoniy turining o'zgarishini o'rgandilar. “Antropologiya - tabiatshunoslikning inson va uning irqlarining jismoniy tuzilishining kelib chiqishi va evolyutsiyasini o'rganadigan sohasi.<...>Antropologiyaning vazifasi insonning hayvon ajdodining mavjudligi tobe bo'lgan biologik qonuniyatlardan ijtimoiy qonunlarga o'tish jarayonini kuzatishdir ", - deb so'rov antropologlari Ya.Ya. Roginskiy va M.G. Levin.
Mamlakatimizda antropologiya an'anaviy ravishda tabiiy fanlar bilan bog'liq bo'lib, uning biologik fanlar doirasidagi "maxsus" mavqeiga bog'liq. Sovet davridagi antropologiyani o'rganayotganda, odamning hayvondan ijtimoiy mavjudotga o'tishining asosiy xususiyatlari allaqachon aniqlangan va ilmiy kommunizm asoschilaridan biri F. Engelsning asarlarida tasvirlanganligi tushuniladi - " Tabiat dialektikasi”, “Anti-Dyuring”, “Oila, xususiy mulk va davlatning kelib chiqishi”, “Maymunlarning odamga aylanishi jarayonida mehnatning roli”. Bu asarlar o'tgan asrdan oldingi asrda F. Engels tomonidan yaratilgan.
Hozirgi vaqtda F.Engels ibtidoiy gominidlar ijtimoiyligini shakllantirishda mehnat faoliyatining alohida, «belgili» rolining hal qiluvchi ahamiyatini oldindan ko'ra olganligi umumiy qabul qilingan. Yigirmanchi asrda faoliyatning belgi shakllari bolaning tug'ilishidan boshlab "kirishini" ta'minlashi ko'rsatildi. biologik mavjudot, "insonning ijtimoiy tartibiga". Ushbu insoniylashuv jarayoni homo sapiensning ontogeneziga ham, filogeneziga ham xosdir.
Mahalliy psixolog L.S. Vygotskiy odamlarning sotsializatsiya jarayonini tavsiflab, "madaniy rivojlanish bu yoki boshqa psixologik operatsiyalarni amalga oshirish uchun vositalar sifatida belgilardan foydalanish va foydalanishga asoslangan xatti-harakatlarning bunday usullarini o'zlashtirishdan iborat", deb ta'kidladi.<…>Madaniy taraqqiyot aynan insoniyat oʻzining tarixiy taraqqiyoti jarayonida yaratgan yordamchi xulq-atvor vositalarini, yaʼni til, yozuv va sanoq sistemalarini oʻzlashtirishdan iboratdir.
Shu sababli ushbu qo‘llanmaning ikkinchi qismida antropogenez jarayonida nutqning kelib chiqishi haqidagi nazariyalarga, tilning faoliyat ko‘rsatish qonuniyatlariga katta ahamiyat beriladi. zamonaviy jamiyat.
Insonning "biologik" tabiatini hisobga olgan holda, biz uning ikkilamchiligini, to'g'rirog'i, ko'pligini unutmasligimiz kerak. Bir tomondan, odam kichik oziqlantiruvchilar sinfidan va primatlar otryadidan ijtimoiy hayvon bo'lsa, ikkinchi tomondan, u aql, iroda, o'z-o'zini anglash, o'ziga xos ruhiy tashkilotga ega bo'lgan ruhiy mavjudotdir. "Ma'naviyat" insonning o'zini sevish, yaratish, erkin bo'lish va o'z mavjudligining ma'nosini o'rnatish qobiliyatini anglatadi. Bular o'ziga xos, murakkab fikrlash bilan birga, insonni hayvonlardan ajratib turadigan asosiy fazilatlardir. Tasavvur odamning ajoyib suv parilari, qorli, "o'rmon" odam bilan munosabatlari haqida g'oyalarni taklif qiladi. Boshqalar, odamlar afsonaviy Atlantisning yo'q bo'lib ketgan aholisidan kelib chiqqan deb hisoblashadi⁵. Ilm-fandan yiroq odamlar ba’zan matbuot tomonidan sensatsiya sifatida taqdim etilgan insoniyatning qadimgi o‘tmishiga oid ilmiy afsonalarni “ko‘tarib” olishadi. Yomon ma'lumotli o'quvchilar "to'liq tarixiy tadqiqot uchun kasbiy tayyorgarlik va maxsus bilim umuman kerak emas", aksincha, ular hatto" fantaziyaning erkin uchishiga" xalaqit berishlariga aminlar. “Kelajak xotiralari” filmining muvaffaqiyati ana shunday psixologiyaga asoslanadiki, tomoshabin “ommaviy ilm” o‘yinini ishtiyoq bilan qo‘lga kiritadi, har qadamda ilmiy jumboqlarni yechish, tarixiy obidalarni talqin qilish emas, degan ishonch uyg‘onadi. charade yoki krossvordni hal qilishdan ko'ra qiyinroq."<...>Olingan rasm "bilmagan odamlar uchun olimlarning "zerikarli" va "tumanli" tushunchalaridan ko'ra jozibaliroqdir" .
3) Turli mikroijtimoiy guruhlar yoki odamlarning qabilalari u yoki bu totemdan kelib chiqqan. Umuman olganda, totemizm - ibtidoiy odamlarning ma'lum ijtimoiy guruhlarning u yoki bu turdagi hayvonlar, o'simliklar, landshaft elementlari va boshqa atrofdagi narsalar yoki kundalik hodisalardan kelib chiqadi, degan e'tiqodi. Masalan, Avstraliya odatda "totemizm mamlakati" deb ataladi, chunki bu diniy e'tiqod avstraliyalik aborigenlarga xosdir va u erda juda keng tarqalgan. Hozirgi vaqtda totemistik qarashlar mamlakatimizning paleosiyolik xalqlari vakillariga xosdir. Masalan, Chukchi, Koryaks, Nenets, Aleutlar qadim zamonlardan beri hayvonlardan - qarg'a, o'rgimchak, bo'ri, bug'udan kelib chiqqan deb hisoblashadi.
Boshqa tomondan, frantsuz antropologi K.Levi-Stros ochib berganidek, totemizm faqat din emas. Totemizm, Levi-Strousning fikricha, ko'rish-sezgi, ya'ni jamiyatni guruhlarga ajratishning ancha ibtidoiy usulidir. Insonning jamiyatdagi o'rni haqidagi bunday qarashlar, amaliy o'zini-o'zi identifikatsiya qilish qulayligi uchun tashqi belgiga muhtoj bo'lganida, ruhning chuqur ongsiz qatlamlarida ildiz otgan va hatto zamonaviy odamlar orasida ham uchraydi. Masalan, 20-asrda Rossiya aholisining aksariyati uchun, agar shunday bo'lsa, kelib chiqishini zodagonlardan, burjuaziyadan yoki ziyolilardan yashirib, o'zlarini ishchilar yoki dehqonlar bilan ijtimoiy ravishda tanishtirish kerak edi. "To'g'ri" kelib chiqishi shaxsga "biz" tushunchasini aniqlashga yordam berdi, bu hayotda ko'plab amaliy afzalliklarni keltirdi va qatag'ondan qutqardi.
Bu odamlarning kelib chiqishi haqidagi eng keng tarqalgan afsonaviy qarashlardir. Ilm-fanning ta'kidlashicha, birinchi odamlar Afrikada taxminan 2,3 - 2,7 million yil oldin, qazilma primatlar evolyutsiyasi natijasida paydo bo'lgan. Insonlar 95-98% genetik o'ziga xoslikka ega bo'lgan zamonaviy odamlar va zamonaviy shimpanzelarning biologik munosabatlariga qaramasdan, odamlar va hayvonlar o'rtasidagi tub farqlarni biologiya sohasida emas, balki ijtimoiy amaliyot sohasida tasvirlash kerak. Faqatgina odamning ongi, kontseptual tafakkuri va nutqi bor, u o'z muhitini ixtiyoriy mehnat harakatlari bilan o'zgartiradi va hayvonlar kabi passiv tarzda moslashmaydi.
Antropologiyaning eng muhim muammosi - qazilma gominidlarning odam jinsiga mansubligi mezonlarini ishlab chiqish. Hayvonlarning tarixi, ajdodlari yo'q. Ular uchun "individ jinsda butunlay yo'qoladi va biron bir esda qolarli xususiyat uning vaqtinchalik tug'ilishini turning o'zgarmasligini saqlab, naslni ko'paytirishga mo'ljallangan keyingi tug'ilishdan ajratib turmaydi", deb yozgan edi fransuz psixoanalitiki Jak Lakan. psixoanalizning strukturaviy-lingvistik yo'nalishining asoschisi. qazilma odam u ajdodlarini dafn etishni boshlaganda, bu ishni ulardan meros bo'lib qolgan ijtimoiy me'yor va qoidalarni hurmat qilgan holda, "shunday qilib, bu tushunchalarni uning ongiga kiritgan holda" "to'g'ri" shaxsga aylanadi.<…>“Biz insoniyatni qoldiqlaridan tan oladigan birinchi ramz bu qabrdir” (J. Lakan).
Zamonaviy antropologik muammolarning yana bir qatlami jamiyatning boshqa ijtimoiy qatlamlari, madaniyatlari va millatlari vakillariga nisbatan bag'rikenglikni tarbiyalash zarurati bilan bog'liq. Qurolning yangi shakllarini yaratish va diniy ekstremizm tarqalishi munosabati bilan “boshqaga” bag‘rikenglik ayniqsa dolzarb bo‘lib bormoqda. Shu nuqtai nazardan qaraganda, etnik (va sinfiy) bag‘rikenglikni shakllantirishda insoniyatga ilmiy antropologiyada shakllangan, kelib chiqishi umumiy bo‘lgan yaxlit mavjudot sifatida qarash katta ahamiyatga ega⁶. Nima uchun odamning paydo bo'lishining evolyutsion nazariyasi ko'pincha faol qarama-qarshiliklarga duch keladi, bu hatto shahar aholisini aytmasa ham, oliy ma'lumotli odamlar, madaniyat arboblari, mashhur gumanistlar orasida ham kuzatilishi mumkin? Zamonaviy jamiyatda ijtimoiy-madaniy, ekzistensial va psixologik xususiyatga ega bo'lgan antroposotsiogenezning tabiiy-ilmiy manzarasiga odamlarning ishonchsizligi uchun bir qator sabablar mavjud. Antropologik faktlar bilan unchalik tanish bo'lmagan odamlar noto'g'ri ishonishadi qadimgi ajdod odam zamonaviy maymunlarga o'xshab ko'rinadi: uning sochlari qalinroq, pastki jag'i kattaroq, tishlari aniqroq, yuqori oyoq-qo'llari uzunroq, cho'zilgan yurish va boshqalar. Aniqki, ongsiz darajada, hech kim o'z "ajdodlari" orasida dahshatli filmlarda o'z o'rniga ega bo'lgan mavjudotga ega bo'lishni xohlamaydi. Shuning uchun, keng jamoatchilik orasida "muvaffaqiyatga mahkum" - bu Charlz Darvin davridagi evolyutsion biologga ruhoniy tomonidan aytilgan ibora: "Sizning ota-bobolaringiz maymun bo'lgan bo'lishi mumkin, lekin mening ajdodlarim odamlar edi". Quyidagi tarixiy fakt ma'lum. "O'tgan asrda, mashhur Oksford bahsida, episkop Uilberfors darvinizm tarafdori Xakslidan istehzo bilan so'radi: u o'zini qaysi chiziqda - buvisi yoki bobosining naslida maymun avlodi deb hisoblaydi? Xaksli ohangda javob berdi, men tushunmagan narsaga burnini tiqadigan odamdan ko'ra, maymundan tushishni afzal ko'raman. Shunday qilib, ko'p yillar davomida "darvinizm taqvodor odamlarni qo'rqitadigan bir bog'ga aylandi". Mamlakatimizda insonning kelib chiqishi haqidagi materialistik nuqtai nazar ko'p yillar davomida majburan o'rnatildi va muqobil (ilohiy, "kreatsionizm" deb ataladigan) dunyoviy nuqtai nazardan taqdim etilmadi. ta'lim muassasalari umuman. Kommunistik mafkuraning yo‘q qilinishi va uning ortidan vujudga kelgan mafkuraviy bo‘shliq jamiyatda separatistik va diniy pozitsiyalarning kuchayishiga olib keldi. Ijtimoiy psixologiyadan ma'lumki, davlat hokimiyati organlari bilan kelishmovchilik bo'lgan taqdirda, odamlar pravoslav g'oyalarga qaraganda oppozitsion g'oyalarga osonroq ishonadilar, bundan tashqari, din vaqt sinovidan o'tgan psixoterapevtik tizimdir. Insonning "Xudodan" kelib chiqishiga "maymundan" kelib chiqishiga beparvolik bilan qarshilik ko'rsatgan holda shuni yodda tutish kerakki, ba'zi diniy konfessiyalarda, masalan, katoliklikda, insonning paydo bo'lishi haqidagi diniy nuqtai nazar bir-biriga zid emas. evolyutsiya nazariyasi. Yaratuvchilik va darvinizm o'rtasidagi qarama-qarshiliklarni yarashtiruvchi pozitsiya tarafdorlari, Xudoga ishonish bilan birga, tabiatning ilohiy kelib chiqishiga ishonishadi, lekin ayni paytda ular tabiatning Oliy mavjudotga xos bo'lgan xususiyatlaridan biri ekanligini anglatadi. tirik organizmlarning zamonaviy biologiyaga ma'lum bo'lgan qonunlarga muvofiq rivojlanish qobiliyati. Pozitivistik nuqtai nazarning «adolatini» isbotlashga urinib, Kont idealistik sxemani ilgari surdi, unga ko‘ra bilim o‘zining tarixiy rivojlanishida uch bosqichdan o‘tadi. Birinchi bosqichda (teologik) odam kuzatilayotgan hodisalarning sababini g'ayritabiiy kuchlar ta'sirida ko'radi; ikkinchi bosqichda (metafizik) u ba'zi mavhum mavjudotlarni (masalan, tabiatni) bu hodisalarning asosi deb hisoblaydi. va faqat uchinchi bosqichda (ijobiy) u tajribaviy, amaliy, foydali bilimlarni tan oladi. Kont ushbu sxemani butun tarixiy jarayonning asosiga qo'yadi. Uning fikricha, jamiyat taraqqiyoti insoniyat ma’naviy qobiliyatlarining oddiy rivojlanishidir. Spenser deb atalmish narsani ilgari surdi. jamiyatning organik nazariyasi. U jamiyatni biologik organizmga o‘xshatib, ijtimoiy hayot kuchlar muvozanatiga, sinfiy manfaatlar uyg‘unligiga intiladi, deb e’lon qildi. Shu asosda ijtimoiy inqiloblar ularga “zararli” deb e’lon qilindi. Pozitivizmning keyingi rivojlanishi empirio-krititsizm ("ikkinchi" pozitivizm) asoschilari - Max va Avenarius (19-asr oxiri) nomlari bilan bog'liq. Pozitivizm tarixining uchinchi bosqichi 1920—30-yillarda vujudga kelgan neopozitivizmdir⁷. 20-asr Germenevtika (tushuntirish, izohlash) - madaniyat va fan asarlarining (birinchi navbatda qadimgi matnlarning) mazmuni, mazmuni va mazmunini izohlash, tarjima qilish va tushuntirish usullari va qoidalari majmui. Dastlab, germenevtikaning usullari ilohiyotda ishlab chiqilgan bo'lib, bu erda germenevtika Injil matnlarini to'g'ri talqin qilish va tarjima qilish haqidagi ta'limotni anglatadi. 19-asr boshlarida Shleyermaxer germenevtikani madaniyat asarlarini tarixiy talqin qilish metodologiyasi, falsafiy matnlarni tarjima qilish san'ati (xususan, Platon) sifatida yaratishga harakat qildi. U asarlarning mavzu mazmunini ochib beruvchi dialektikadan, tilini tahlil qilish bilan bog‘liq bo‘lgan grammatikadan ajratib, uni muayyan yozuvchining individual uslubiy uslubini ochishga, uning ma’naviy dunyosini ochishga qisqartirgan. Bir qator faylasuflar, madaniyat tarixchilarining asarlarida germenevtika tarixiy manbalarni ana shunday tahlil qilish usuli sifatida, ularning tarixiy haqiqiyligini tekshirishdan farqli ravishda talqin etila boshlaydi. Madaniyat fanlari uchun metodologiya sifatida germenevtika ayniqsa Dilthey tomonidan ishlab chiqilgan. Tabiat va gumanitar fanlarning “tushuntirish” va “tushunish” usullaridan voz kechgan holda, u germenevtikada rassom yoki faylasuf ijodiy hayotining o‘ziga xosligi va yaxlitligini ularning asarlarida qayd etilgan idrok etish usulini ko‘radi. Tabiiy ilmiy tushuntirishdan farqli o'laroq, germenevtika, Dilteyning fikricha, umumiy asoslilik va ishonchlilikka da'vo qila olmaydi va uning natijalarini tekshirish yoki rad etish mumkin emas, chunki ular tarjimonning intuitsiyasiga asoslanadi. Shunday qilib, germenevtika usullariga irratsionalistik talqin beriladi.