|
2.3. Lazerning qo‘llanilish sohalari
'Tibbiyot Sanoat va kundalik hayot Spektroskopiya Masofani o'lchash Fotokimyo Magnitlanish Interferometriya Golografiyasi Sovutish Termoyadroviy termoyadroviy Lazer qurollari " Yulduzlar jangi»Maqsadli dizaynerlar Lazerni ko'rish Lazerni boshqarish Skalpel Nuqtali payvandlash to'qimalar Jarrohlik diagnostikasi Shishlarni olib tashlash CD, DVD-pleer, printer, displey, fotolitografiya, shtrix kodli o'quvchi Optik aloqa, navigatsiya tizimlari (l. giroskop) Mikro ob'ektlarni manipulyatsiyasi.
11-rasm
o’ngi yarim asr ichida lazerlar oftalmologiya,onkologiya, plastik jarrahlik va tibbiyotning ko’plab boshqa sohalarida va biotibbiyot tadqiqotlarida keng qo’llanildi. Kasalliklarni davolash uchun yorug’likdan foydalanish imkoniyati ming yillar oldin ma’lum bo’lgan. Qadimgi yunonlar va Misrliklar terapiyada quyosh nuridan foydalandilar va bu ikki fikr hatto mifologiyada bir-biri bilan bog’liq edi- yunon xudosi Apollo quyosh va shifo xudosi edi. Va bundan 50 yil oldin nurlanishning izchil manbaini ixtiro qilganidan keyingina tibbiyotda nurdan foydalanish potensiali aniqlandi. Maxsus xususiyatlari tufayli lazerlar quyosh yoki boshqa manbalardan keladigan nurlanishdan ko’ra samaraliroq. Har bir kvant generatorlari juda tor to’lqin uzunligi diapazonida ishlaydi va izchil yorug’lik chiqaradi. Shuningdek, tibbiyotda lazerlar katta kuchlarni yaratishga imkon beradi. Energiya nurini juda kichik bir nuqtada to’plash mumkin, buning natijasida uning yuqori zichligiga erishiladi. Ushbu xususiyatlar bugungi kunda lazerlar tibbiy diagnostika, terapiya va jarrohlikning ko’plab sohalarida qo’llanilishiga olib keladi.
1964 yilda kariesni davolash uchun yoqut lazeridan foydalanish imkoniyati taklif qilindi, bu butun dunyo e'tiborini tortdi. 1967 yilda, kariyesni olib tashlash va kavitni yoqut lazer bilan tayyorlashga urinayotganda, u tishlarini olishda yaxshi natijalarga qaramay, tish pulpasining shikastlanishidan qochib qutula olmadi. Yaqinda, CO2 lazer bilan o'xshash asosiy tadqiqotlar ham bu muammoga duch keldi. Issiqlik yig'ilishini minimallashtirish uchun doimiy nurlanish o'rniga impulsli lazerlar ishlatilgan. Keyingi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, lazer kichik lokal behushlik ta'siriga ega bo'lishi mumkin. Keyingi o'zgarishlar, emal va dentinni to'liq burg'ilaydigan lazerning yaratilishiga olib keldi. Shu bilan birga, lazer yanada sog'lom tish to'qimasini saqlab qoladi. Zamonaviy lazer yordamida istalmagan isitish, shovqin va tebranish deyarli yo'q. Tish kreslosidan chiqqanda, ko'pchilik bemorlar og'riq sezmaydilar, behushlik va uyqusizlik yo'qolishini kutishmasdi va operatsiyadan keyingi bezovtalikni deyarli sezishmagan. Lazer aniq va deyarli og'riqsizdir va tish shifokoriga tashrif buyurish haqidagi fikringizni o'zgartirishi mumkin. Ular hamma narsani o'zgartirishi mumkin. Stomatologiyada lazerdan foydalanish
12-rasm Yoqut lazeri
Lazerlarni tibbiyotda qo’llash oftalmologiya va dermatologiyadan boshlangan. Kvant generator 1960 yilda kashf etilgan. Va oradan bir yil o’tgach, Leon Goldman tibbiyotda yoqut qizil lazer yordaminda kapilyar displazi, tug’ma belgilar va melanomani qanday olib tashlash mumkinligini namoyish etdi.
13-rasm
Bunday dastur kogerent nurlanish manbalarining ma’lum bir to’lqin uzunligid ishlash qobiliyatiga asoslanadi. Kogerent nurlanish manbalari o’simtalarni, zarblarni, sochlarni va mollarni olib tashlash uchun kung qo’llaniladi. Dermatologiyada turli xil va to’lqin uzunlikdagi lazerlar qo’llaniladi, bu turli xil davolangan lezyonlar va ularning ichidagi asosiy singdiruvchi modda tufayli shuningdek bemorning terisiga bog’liq. Bugungi kunda dermatologiya yoki oftalmologiyani lazersiz mashq qilish mumkin emas, chunki ular bemorlarni davolashda asosiy vositaga aylandi.Ko’zni to’g’irlash va oftalmik qo’llanilishi uchun kvant generatorlaridan foydalanish 1961 yilda Charlz Kempbell tibbiyotda qizil lazerdan foydalangan holda, retinali parchalanish bilan og’rigan bemorni davolashda birinchi shifokor bo’lganidan keyin kengaydi.
14-rasm
Keyinchalik, oftalmploglar bu maqsadda spektrning yashil qismida argonn kogerent nurlanish manbalaridan foydalanishni boshladilar. Bu yerda ko’zning o’ziga xos xususiyatlari, ayniqsa uning linzalari, nurni retinal dekolma hududida yo’naltirish uchun ishlatilgan. Qurilmaning yuqori konsentratsiyalangan kuchi uni tom ma’noda payvandlaydi. Lazer jarrohlik - lazer koagulyatsiyasi va fotodinamik terapiya - mokula degeneratsiyasining ba’zi shakllari bo’lgan bemorlarga yordam berishi mumkin. Birinch protsedurada qon tomirlarini muhrlash va makula ostida ularning paologik o’sishini sekinlashtirish uchun kogerent nurlanish nurlari qo’llaniladi.
Xulosa
Yigirmanchi asrning ikkinchi yarmida fizikaning eng ajoyib yutuqlaridan biri ajoyib qurilma, optik kvant generatori yoki lazerni yaratishga asos bo'lgan fizik hodisalarning kashf qilinishi bo'ldi. Lazer - bu monoxromatik kogerent yorug'lik manbai bo'lib, yorug'lik nurining yuqori yo'naltiruvchanligiga ega.Kvant generatorlari - fan va texnikaning turli sohalarida eng zamonaviy yutuqlarni o'zida mujassam etgan elektron qurilmalarning maxsus klassi. Lazerlarga gazli lazer deyiladi, bunda faol vosita - gaz, bir necha gazlar aralashmasi yoki metall bug'li gazlar aralashmasi. Hozirgi vaqtda gaz lazerlari eng ko'p ishlatiladigan lazer turi hisoblanadi. Gaz lazerlarining har xil turlari orasida siz har doim lazerga bo'lgan deyarli har qanday talabni qondiradigan lazerni topishingiz mumkin, faqat impulsli rejimda spektrning ko'rinadigan hududida juda yuqori quvvat. Materiallarning chiziqli bo'lmagan optik xususiyatlarini o'rganishda ko'plab tajribalar uchun yuqori kuchlar talab qilinadi. Hozirgi vaqtda gaz lazerlarida ulardagi atom zichligi etarlicha yuqori bo'lmaganligi uchun yuqori kuchlar olinmagan. Biroq, deyarli barcha boshqa maqsadlar uchun, optik nasosli qattiq holli lazerlardan ham, yarimo'tkazgichli lazerlardan ham yaxshiroq ishlaydigan o'ziga xos gaz lazer turini topish mumkin. Xususan bugungi kunda yurtimiz hududida yetmishdan ortiq oliy ta’lim muassalari, o’nlab ilmiy tadqiqod institutlari, ularning qoshida faoliyat yurgizayotgan yuzlab ilmiy va o’quv laboratoriyalar yuqoridagi fikrimizning yaqqol dalilidir. Fan va texnika shidad bilan rivojlanib borayotgan ushbu kunlarda lazer fizikasi sohasida talaygina o’zgarishlar va yangiliklar yuzaga kelmoqda. Bu esa sohani o’raganayotgan yosh mutaxassislarga yanada ko’proq izlanishlar va yangiliklardan muntazam xabardor bo’lib turish singari vazifalarni yuklamoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
