I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

Ноу-хау
- янги ғоя, янги технология ёки бошқа ишлаб чиқариш муамоларини ҳал этиш 
қиймати. 
Товар маркалари, товар белгилари
. Маълум тартиб билан рўйхатдан ўтган ва қонуний 
ҳимояланган компонентлар номи ёки уларнинг маҳсулоти. Товар маркалари, товар 
белгиларидан фойдаланиш фақат унинг эгаси амалга ошира олади. Товар маркалари ва товар 
белгиларнинг бозор қиймати (Кока-кола”, ”Мерседес”, “Адидас”) жуда юқори бўлиши 
мумкин, лекин бухгалтерия ҳисобида улар бошланғич қийматда ҳисобга олинадилар. 
Компьютер дастурий таъминотлари
харажатларига дастурларни, четдан сотиб олинган 
ва корхонанинг ўзида тайёрланганлар киради. Компьютер ёки станок билан бирга сотиб 
олинган дастурий таъминот асосий деб кўрсатилмайди. 
Франчайз
- бу ҳужжат, бир ташкилот бошқа бир ташкилотга ўзининг асосий воситалари, 
товар маркалари, бошқа материал ва номатериал активларидан фойдаланиш ҳуқуқини бериш 
деб тушунилади. Бунда товар ва хизматларнинг сифатига қатъий риоя қилиш кўрсатилади. 
Масалан, ”Кока-Кола” ўзининг фирма ускуналаридан фойдаланиш ҳуқуқини фақат шарт 
билан беради, яъни бу ускуналарда шу компаниянинг маҳсулоти сақланиши кераклиги 
кўрсатилади. 
Муаллифлик ҳуқуқлари
. Муаллифларнинг фан, адабиёт ва санъат сохасидаги асарлари, 
уларни тарқатиш чоп қилиш ҳуқуқи. Муаллифлик ҳуқуқи амал қилиш вақти қонунлар билан 
тартибга солинади ва ҳимояланади. 

---

130 
Ер ва табиат ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқлари
. Ер ва табиат ресурслари давлат 
мулки ҳисоблангани учун корхоналар бу ҳуқуқни давлатдан сотиб олишлари керак бўлади, 
чунки бу хуқуқ корхоналарга узоқ муддат давомида иқтисодий даромад олиб келади ва 
шунинг учун номоддий активлар таркибида ҳисобга олинади. 
Гудвилл
(фирма баҳоси) корхонани сотиб олиш баҳоси (бозор қиймати) ва унинг соф 
активларининг орасидаги фарқ кўринишида аниқланади. Соф активлар - активлар 
суммасидан мажбуриятлар суммасини айриб ташлаш орқали аниқланади. 
Мисол.
ОАЖ “Тошкенткабел” ЁАЖ “Барс” корхонасини сотиб олди – 20 000 минг сўмга. 
Жамият активларнинг суммаси 18 000 минг сўм, мажбуриятлар суммаси 2 000 минг сўм. 
Бозор қиймати 16 000 минг сўм 
Гудвилл: 20 000 - (16 000 – 2 000) = 6 000 минг сўмни ташкил қилади.