I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

Тезкор ҳисоб.
Айрим хўжалик муомалари ва жараёнларни бевосита улар содир 
бўлаётган вақтда бошқариш мақсадида жорий кузатиш ва назорат қилиш тизими бўлиб 
ҳисобланади. Бу ҳисобнинг корхона ва унинг таркибий бўлинмаларига жорий раҳбарлик 
қилиш мақсадида маълумотларни тезкор равишда олиш ва улардан фойдаланиш 
ҳисобланади. Тезкор ҳисобнинг маълумотлари иложи борича осонроқ йўл билан қайд 
қилинади. Мазкур маълумотлар бевосита кузатиш йўли билан етказилиб, телефон, факс, 
модем орқали, компьютер алоқаси ёрдамида хабар қилинади. 
Тезкор ҳисоб корхонанинг ҳар хил бўлинмалари - бўлимлар, цехлар, омборлар ва 
ҳоказолар томонидан юритилади. Масалан, корхонада 3 та тикув цехи мавжуд. Кун охирида 
ҳар бир цех раҳбари қанча миқдорда маҳсулот ишлаб чиқарилганлигини корхона рахбарига 
етказади, корхона бўйича маълумотлар умумлаштирилади ёки омборлардан берилган 
материаллар ёки кирим қилинган тайёр маҳсулотларни қолдиқларини кун охирига ҳисоблаб, 
раҳбариятга етказилиши. 
Тезкор ҳисобнинг баъзи маълумотларидан фақат корхонанинг таркибий қисмидагина 
фойдаланилмай, улардан бошқарувчи ходимлар ҳам фойдаланади. 
Бундай маълумотлар умумлаштирилиб, ички тезкор ҳисобот таркибига киритилиши 
мумкин. 
2. 
Статистика ҳисоби.
У, оммавий (ижтимоий) хўжалик ҳодисалар тўғрисидаги 
маълумотларни йиғиш тизимидан иборат. Ундан корхона, ташкилот ва муассаларда содир 
бўлаётган турли-туман оммавий ҳодисаларни кузатиш учун фойдаланилади. Унинг ёрдамида 
хўжалик фаолиятининг турли-туман миқдор ва сифат кўрсаткичлари ҳисоблаб чиқилади. 
Масалан, ишлаб чиқариш ҳажми, ўртача иш хақи, иш вақтидан фойдаланиш, меҳнат 
унумдорлиги даражаси ўсиши ва ҳоказо кўрсаткичлар киради. 
Статистика ҳисоби дастлабки маълумотларни илмий асосда қайта ишлаш ва таҳлил 
қилиш, олинган кўрсаткичларни улар томонидан йиғиш ва гуруҳлаш, ўртача сонлар усули, 
нисбий жамлаш, индекслар, динамик қаторлар ва шу каби махсус усуллардан фойдаланиш 
ёрдамида амалга оширилади. 
Статистика ҳисобида: тезкор ва бухгалтерия ҳисоби маълумотларидан фойдаланилади. 
3.