I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

асосий воситалар
. Мулкнинг бир қисми бўлиб, ундан меҳнат воситаси сифатида 
фойдаланилиб, маҳсулот ишлаб чиқариш, кўрсатилган хизмат, бажарилган ишлар ёки 
корхона бошқарувида маълум даврда, хизмат муддати бир йилдан ортиқ, шунингдек, ҳар 
бирининг қиймати (жамланмаси) бухгалтерия ҳисобига қабул қилинган даврдаги Ўзбекистон 
Республикасида белгиланган энг кам ойлик иш хақининг эллик баробаридан юқори бўлган 
меҳнат воситалари киради. 
Меҳнат воситалари аста-секин эскириб, ўз қийматларини ишлаб чиқарилган маҳсулот, 
бажарилган иш ва хизматлар таннархида ўтказади. 
Асосий воситаларга бинолар, иншоотлар, машина ва узатувчи мосламалар, асбоб 
ускуналар, мебель ва офис жиҳозлари, компьютер жиҳози ва ҳисоблаш техникаси, транспорт 
воситалари, ишчи ва маҳсулдор ҳайвонлар, кўп йиллик ўсимликлар ва бошқалар киради. 
- 
номоддий активлар
. Корхоналар номоддий активларга эга бўлиб, капитал қуйилмалар 
ҳамда узоқ муддатли молиявий қўйилмаларни амалга ўзлари оширишлари мумкин. 
Номоддий активлар ўз эгаларига узоқ муддатли ҳуқуқлар ёки иқтисодий наф беради. Уларга 
патентлар, муаллифлик ҳуқуқлари, савдо маркалари, товар белгилари ноу-хау, технологиялар 
ва бошқалар; 
- 
узоқ муддатли молиявий қўйилмалар
. Пай ва акцияларга, облигацияларга ҳамда 
бошқа корхоналарга қарз бериш учун бўш қолган пул маблағларини қўйишдан иборат; 
- 
капитал қўйилмалар
. Уларнинг таркибига асосий воситаларни сотиб олиш, янги 
объектларни қуриш ва ҳоказолар киради. Мисол учун, корхона янги бино қураяпти, қурилиш 
тамом бўлгунча барча харажатлар капитал қўйилмалар таркибида ҳисобга олинади ёки 
асосий воситаларни фойдаланишга топширгунча ёки номоддий активларни ўзлаштириш 
бўйича барча харажатларни жамланади; 
- 
узоқ муддатли дебиторлик қарзлар
. Бу юридик ва жисмоний шахсларнинг корхонага 
қарзлари бўлиб, тўлаш муддати бир йилдан ортиқ муддатни ташкил қилади. Мисол учун бир 
йилдан ортиқ муддатга олинган векселлар, ходимларнинг банк кредитини қоплаш учун бир 
йилдан ортиқ муддатга корхона томонидан уларга берилган маблағлар. 

---

13