I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

-
stabil) 

va
 

 
modifikatsiyalarni sekin qizdirganda ular suyuqlanish haroratidan 
10-15 
0
C past haroratda stabil 

 
- modifikatsiyaga aylana boshlaydi. Tez 
qizdirilganda esa ikki xil suyuqlanish harorati kuzatiladi. 
Toq uglerod atomli to`yingan yog` kislotalarining polimorfizmi birmuncha 
murakkabroqdir. Molekulasida 11 tagacha toq uglerod atomlari bo`lgan kislotalar 
enantiotrop polimorfizmni namoyon etadi (ya`ni nostabil formadan stabil formaga 
o`tishi va aksincha qaytar jarayon kuzatilishi mumkin). Molekulasida 13 va undan 
ko`p toq uglerod atomlari bo`lgan kislotalar esa monotrop polimorfizmni nomoyon 
etadi (ya`ni nostabil formadan stabil formaga o`tish qaytmas jarayondir). Bundan 

---

130 
tashhari toq uglerodli to`yingan yog` kislotalari to`rt turdagi polimorf 
modifikatsiyalar hosil qiladi. 
To`yinmagan yog` kislotalarining polimorfizmi esa umuman o`rganilmagan 
desa ham bo`ladi. Adabiyotlarda faqat olein kislotasining monotrop ekanligi qayd 
etilgan.
 
Tayanch iboralar: 
Struktura tuzilishi, kristallar, muvozanat strukturasi, modifikatsiya, zichlik, 
dilatometriya, molekulyar hajm, suyuqlanish harorati, qotish harorati, qaynash 
harorati, paraxor, diffuziya, eruvchanlik, erituvchi, gidrofil, gidrofob, evtektika, 
binar aralashma, nur spektrlari, nur spektrlarini yutish qobiliyati, qovushqoqlik, 
sirt tarangligi, polimorfizm, enantiotrop polimorf modda, monotrop polimorf 
modda, transformatsiya, qotish harorati, suyuqlanish harorati, kritik harorat.
 
Nazorat savollari: 
1.
Individual yog` kislotalarining tuzilishini rentgen nurlari orqali qanday 
tadqiqot etish mumkin? 
2.
Yog` kislotalarining strukturasini tashkil etishida metil guruhlari va 
karboksil guruhlarining qo`shqatorlarda o`zaro joylashuvi qanday rol’ 
o`ynaydi? 
3.
Yog` kislotalarining zichligi ulardagi uglerod atomlari soni, qo`shbog`lar 
soni, ularning izomerlanishiga qarab qanday o`zgaradi?
4.
Yog` kislotalarining tuzilishi va termik xossalari orasida qanday 
bog`liqliklar bor? 
5.
Yog` kislotalari fizik хоssаlаrining uglevodorod zаnjiri uzunligigа vа 
qo’shbоg’lаrning jоylаshishigа bоg’liqligini tavsiflab bering. 
6.
Yuqori molekulyar yog` kislotalari gidrofobligini qanday tushuntira 
olasiz? 
7.
Yog` kislotalari nur sindirish ko`rsatkichining ahamiyati nimada? 
8.
Yog` kislotalarining sirt tarangligi bilan molekulyar massasi orasida 
qanday bog`liqlik bor?