I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

Kraft usuli
dan ham foydalanib yog ' kislotasi uglerod atomlari zanjirini bir 
atom uglerodga qisqartirish mumkin. Bunda avval dastlabki yog ' kislotasi va sirka 
kislotasining kal’tsiyli tuzi aralashmasi qizdiriladi. Natijada kal’tsiy karbonati va 
mos ravishdagi metilalkilketon hosil bo’ladi: 
Са(ОСОСНз)
2
+ Са(OCOCH
2
R)
2
→ 2СаСО
3
+ 2СН
3 
– СО - СН
2 
- R. 
Keton xrom kislotasi bilan oksidlanganda ikkita kislota hosil bo'ladi. Ulardan 
biri sirka, ikkinchisi esa dastlabki kislotaga qaraganda bittaga kam uglerod atomini 

---

109 
o'z ichiga oladi: 
СН
3 
– СО - СН
2 
- R. →
СНз - СООН + R - СООН.
Xoffman va Kraft usullaridan foydalanib, agar mavjud bo’lsa, yog’ kislotalari 
zanjirining tarmoqlanganligini va tarmoqlangan joyini aniqlash mumkin. 
To'yingan yog 'kislotalarini magniyorganik birikmalar yordamida birlamchi 
galogenalkanlardan, ya'ni birlamchi spirtlardan olish mumkin. Ushbu sintezning 
sxemasi quyidagicha: 
Suv ta'siri ostida dastlabki yodalkilga nisbatan bitta uglerod atomiga ko’p 
to’g’ri zanjirga ega bo’lgan yog’ kislotasi olinadi: 
Yog 'kislotalarini sintez qilish uchun, shuningdek, atsetosirka va malon 
efirlaridan foydalaniladi, bunda ikki karbonil guruhlari o'rtasida joylashgan 
uglerod atomiga yaqin joylashgan vodorod natriy bilan oson joy almashtirishi 
mumkin. 
Atsetosirka efiriga asoslangan yog 'kislotalarini sintez qilish usuli
ning 
sxemasi quyidagicha. Metall natriy atsetosirka efirining yenol shakli bilan 
reaksiyaga kirishadi, natijada keto-yenolning qayta guruhlanishi jarayoninig 
muvozanati doimo ciljib turadi va butun efir natriy yenolyatga aylanadi: 

---

110 
Natriy yenolyati keyinchalik galoidalkan bilan reaksiyaga kirishadi, uning 
asosida yog 'kislotasi sintez qilinadi: 
Shu tarzda hosil bo’lgan oraliq mahsulotdan natriy yodidi ajralib chiqadi va 
uning o'rniga atsetosirka efiri hosil bo'ladi: 
Atsetosirka efiri natriy gidroksidi ta'sirida parchalanib, etanol bilan birga 
ikki turdagi– sirka va qo’llanilgan galoidalkil asosida sintezlangan yog' 
kislotalarining kaliyli tuzlarini hosil qiladi: 
CH
3