I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

 
1.1.3.
 
Moyli o’simliklar urug’i asosiy xom ashyo sifatida
O‘simlik moylari o‘simliklarning to‘qimalarida keng tarqalgan. Lipidlar 
o‘simlik hujayralarining asosiy moddalaridan bo‘lib, ayrimlarida ular juda ko‘p 

---

11 
to‘planadi (lokalizatsiyalanadi). Ular asosan o‘simliklar urug‘larida to‘planib, 
ayrimlarida 50-70% gacha bo‘lishi mumkin. 
Yog‘larni juda ko‘p miqdorda to‘playdigan o‘simliklar guruhi moyli 
o‘simliklar deb nom olgan va ular sanoat ahamiyatiga ega bo‘ladi. Sanoat 
ahamiyatiga ega bo‘lgan bu guruh o‘simliklariga hozirgi kunda 100ga yaqin 
o‘simliklar kiradi.
Urug‘larning moyi va oqsil moddalari juda katta amaliy ahamiyatga ega. 
O‘simlik moylari boshqa bir qator komponentlar kabi odam ratsional ozuqasining 
asosini tashkil qiladi. Ozuqa o‘simlik moylarining kulinariya (oshpazlik), salat va 
konservalash moylari kabi turlari iste’mol qilinadi. Kulinariyada toza o‘simlik 
moylari yoki margarin va mahsus kulinar yog‘lar qo‘llaniladi. Salat moylari 
sifatida esa past haroratda saqlab olinib, suyuq fraktsiyasi ajratib olingan va 
maxsus qayta ishlangan moylar qo‘llaniladi. Konservalashda esa ko‘proq 
rafinatsiyalangan, olein kislotasi ko‘p bo‘lgan kungaboqar moyi, paxta moyi, 
zaytun, yeryong‘oq, kunjut moylari ishlatiladi. 
Moyli urug‘larning kimyoviy tarkibi sanoatda o‘simlik moyli xom 
ashyosidan kompleks foydalanish uchun katta imkoniyat yaratadi. Yig‘ishtirib 
olish, yig‘ishtirishdan keyingi ishlov berish, saqlash va moyli urug‘larni qayta 
ishlash texnologiyasi o‘simlik moyli xom ashyosini tayyor mahsulot holida 
maksimal saqlash maqsadida hamma qimmatli komponentlarini nativ holda 
saqlash va tayyor mahsulotga maksimal tarzda o’tkazishni ta’minlashi zarur. Shu 
maqsadda chiqitsiz ishlab chiqarish jarayonida hosil bo‘layotgan o‘simlik moyini 
ekologik toza, atrof muhitga zarar yetkazmay, moyli urug‘lar tarkibidagi hamma 
foydali elementlarni saqlab qolgan holda moyli xom ashyoni qayta ishlash 
texnologiyalari qo‘llaniladi. 
O‘zbekistonda