I adabiyotlar sharhi

Asosiy almashinuvni aniqlash. Asosiy almashinuv –bu organizmning tinch holatidagi ya’ni uyqudagi sarf bo’lgan quvvat sarfidir.
Asosiy almashinuvni aniqlashning bir necha usullari bor.
1. Duglas-Xoldeng qo’chasi yordamida aniqlash bunda-organizm qabul qilgan kislorod va chiqargan korbonat angidrid aniqlanadi.
2. Shaternikov kamerasi yordamida asosiy almashinuvni aniqlash mumkin (ma’lum ish bajarib)
3. Garriss-Benidek tablitsasi yordamida asosiy almashinuvni aniqlanadi.
Organizmdagi quvvat almashinuvi. Inson organizmidagi quvvat almashinuvi o’z-o’zini boshqaruvchi ochiq tizimdagi muvozanatning asosiy qoidalariga muvofiq ravishda yuz beradi. Insonda quvvat muvozanatini qo’llab-quvvatlab turuvchi murakkab mexanizm mavjud bo’lib, u ovqat bilan birga quvvat tushish darajasiga bog’liqdir. Almashinuv ikkita asosiy metabolik jarayonlar: katabolizm (dissimilyatsiya) va anabolizm (assimilyatsiya) jarayonlari doirasida yuz beradi. Bu jarayonlar katta yoshdagi sog’lom odamda nisbatan muvozanatlashgan tarzda ro’y beradi. Metabolizmning muvozanati buzilishi (disbalans) turli funksional buzilishlar, vaqti kelib esa patologik jarayon (kasallanish) larning bevosita sababchisi bo’ladi. [9]
Almashuv jarayonlarining intensivligi turga oid va individual darajada genetik determinatsiyaga egadir.
Assimilyatsiyaning dissimilyatsiya ustidan ustuvor bo’lishi sog’lom odamda uning o’sish va rivojlanish davrida – o’rtacha 25 yoshgacha kuzatiladi. Buning aksicha bo’lgan manzarada esa yosh guruhidagi 60 yoshdan oshgan (qarilik yoshidagi) shaxslarda kuzatiladi.