I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Ifloslanish iqtisodiy tahliliga e'tirozlar 

"Biz  hech  kimga  haq  evaziga  ifloslantirish  imkonini  berolmaymiz."    Sobiq 

senator  Edmund  Maskining  ushbu  gapi  ayrim  ekologlar  fikrini  aks  ettiradi.  Ular 

aytishicha,  toza  havo  va  toza  suv  iqtisodiy  jihatdan  hisobga  olinmasligi  kerak, 

chunki ular amaliy inson huquqlari hisoblanadi. Siz qanday qilib toza havo va toza 

suv ustida narx qo`yishingiz mumkin? Ular da'vosiga ko`ra, narxidan qat'iy nazar, 

atrof-muhit  muhim  ahamiyatga  ega,  shuning  uchun  uni  iloji  boricha  ko`proq 

himoya qilish kerak. 

Iqtisodchilar  ushbu  dalilga  kam  qiziqish  bildirishadi.  Iqtisodchilar  uchun, 

yaxshi  ekologik  siyosat  iqtisodiyotning  o`nta  tamoyillarining  birinchisini 

tushunishdan  boshlanadi:  Odamlar  sotib  yuborishga  duch  keladi.  Albatta,  toza 

havo  va  toza  suv  qiymatga  ega.  Lekin  ularning  qiymati  ularning  imkoniyati 

harajatiga nisbatan olinishi kerak, ya’ni kimdir ularni olish uchun nimadandir voz 

kechishi  kerak.  Barcha  ifloslanishlarni  bartaraf  qilishning  iloji  yo`q.  Barcha 

ifloslanishni  bartaraf  etishga  harakat  qilish  bizga  yuqori  yashash  andozalaridan 

bahramand  bo`lishimizga  sabab  bo`luvchi  ko`plab  texnologik  yutuqlarga  teskari 

---

 

393 

bo`lib  qoladi.  Imkon  qadar  atrof-muhitni  toza  qilish  uchun  kam  kishi  kam 

ovqatlanish,  yetarli  bo`lmagan  tibbiy  yordam  yoki  sifatsiz  uy-joylarni  qabul 

qilishga tayyor bo`ladi. 

Iqtisodchilar  ba'zi  ekologik  faollar  iqtisodiy  jihatdan  o`ylamasdan  o`z 

da’volariga  zarar  yetkizadi deb aytadi.  Toza  muhit  boshqa  tovarlar kabi tovardir. 

Barcha normal tovarlar kabi u ijobiy daromad egiluvchanligiga ega: Boy davlatlar 

rivojlanmagan  davlatlarga  qaraganda  tozaroq  muhitga  ega  va  shuning  uchun, 

odatda,  qat'iy  muhitni  muhofaza  qiladi.  Bundan  tashqari,  boshqa  ko`plab  tovarlar 

kabi, toza  havo  va  toza  suv  talab  qonuniniga  bo`ysunadi:  atrof-muhit  muhofazasi 

narxi qanchalik past bo`lsa, jamoat istagi shunchalik ko`p bo`ladi. Ifloslantirishga 

ruxsat  va  tuzatuvchi  soliqlar  yordamida  iqtisodiy  yondashuv  atrof-muhitni 

muhofaza  qilish  harajatlarini  kamaytiradi  va,  shuning  uchun,  toza  atrof-muhit 

uchun ijtimoiy talabni oshiradi.