I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

18-rasm. Taklif cheklangandagi iqtisodiy renta. 

Shunday  qilib,  uning  narxi 

0

W

  dan 

1

W

  ga  ko`tariladi.  Rasmda 

1

2

1

0

W

E

E

W

 

to`rtburchak yuzi iqtisodiy rentani ifodalaydi. 

Iqtisodiy renta - bu taklifi chegaralangan resursga to`lanadigan narxdir. 

2. Daromadlarni taqsimlanishi 

Daromadlar  turi.  Daromadlar  iqtisodiyot  nazariyasiga  ko`ra  ishlab 

chiqarishda  qatnashgan  omillarning  shu  ishlab  chiqarishdan  olinadigan  umumiy 

daromadga  qo`shgan  hissasi  bo`yicha  taqsimlanadi.  Ishlab  chiqarilgan 

mahsulotlardan tushadigan daromadni bunday taqsimlanishi jamiyat uchun kerakli 

bo`lgan  tovarlar  va  xizmatlarni  ishlab  chiqarishni  rag`batlantiradi.  Ishlab 

chiqarilgan  mahsulotlar  va  xizmatlar  jamiyatdagi  insonlarning  turmush  darajasini 

belgilab beruvchi baza hisoblanadi va bu boylikdan jamiyatdagi har bir shaxsning 

o`z  ulushini  olishi  bozor  sharoitida  tengchilikka  asoslanmaydi.  Lekin,  bunday 

taqsimlanishning  tenglikka  asoslanmaganligi  ko`pchilikni  qoniqtirmaydi.  Shuning 

uchun  ham  davlat  daromadlardagi  notekislikni  yumshatish  uchun  o`zining 

daromad siyosatini amalga oshiradi. 

Ishlab  chiqarish  omillari  egasining  daromadi  omillar  bozorida  aniqlanadi. 

Ma’lumki,  korxona  egalari  ishlab  chiqarish  omillarining  egalariga  (ishchi  kuchi, 

S 

W 

E

2

 

W

1

 

D

2

 

E

1

 

W

0

 

D

1

 

L 

L 

Iqtisodiy renta 

---

 

348 

kapital,  erga)  har  bir  omilning  chekli  mahsulotiga  ko`ra  haq  to`laydi.  Ishlab 

chiqarish  resurslari  harajatlarini  to`lagandan  keyingi  qolgan  daromad  korxona 

ixtiyorida qoladi va unga korxona egalarining iqtisodiy foydasi deyiladi. 

 

 

Mukammallashgan  bozor  nazariyasiga  ko`ra,  mukammallashgan  bozorda 

ishlab  chiqarish  omillari  egalari  korxonadan,  shu  korxonada  ishlatilgan  omillari 

uchun  olgan  haqi,  shu  omillarning  chekli  mahsulotiga  aniq  teng  bo`lsa,  u  holda 

iqtisodiy foyda nolga teng bo`ladi (agar masshtab samarasi o`zgarmas bo`lsa). 

Ma’lumki,  korxonalar  o`z  kapitaliga  ega,  shu  sababli  ular  o`z  kapitalini 

ishlatgani uchun foyda oladilar.  

Shunday  qilib,  bozor  sharoitida  quyidagi  daromadlar  asosiy  daromadlar 

hisoblanadi: ishchi kuchi daromadi, kapitalga daromad (foizlarda), kichik firmalar 

daromadi, renta - er egalari daromadi, sof foyda.