I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

II BOB. IQTISODIYOTNING O`NTA TAMOYILI 

4

 

 

Iqtisodiyotni  o`rganishning  ko`plab  sohalari  mavjud  bo`lib,  ulardan  biri 

mikroiqtisodiyot hisoblanadi. Iqtisodiyotni  bir necha  asosiy  g`oyalar  birlashtiradi.  

Bu  bobda  biz  iqtisodiyotning  o`nta  tamoyilini  va  ularning  mikroiqtisodiyotga 

bog`liq tomonlarini ko`rib chiqamiz.  

2.1. Odamlar tanlovga duch keladilar 

Iqtisodiyotning  birinchi  tamoyili  odamlarning  tanlovni  amalga  oshirish 

jarayoniga  taalluqli  bo`lib,  bu  tamoyil  mikroiqtisodiyotda  ham  keng  qo`llaniladi. 

Bu tamoyilning mazmuniga e`tiborimizni qaratamiz. O`zimiz yoqtirgan bir narsaga 

erishishimiz  uchun,  odatda  biz  o`zimiz  yoqtirgan  boshqa  narsadan  voz 

kechishimizga  to`g’ri  keladi.  Qarorlar  qabul  qilishda  bir  maqsadni  boshqa  bir 

maqsad bilan qarama-qarshi qo`yish talab etiladi. Keling bir talabani o`zining eng 

qimmatbaho  resursi  bo`lgan  vaqtini  taqsimlash  muammosini  hal  etishini  ko`rib 

chiqaylik.  U  o`zining  hamma  vaqtini  iqtisodiyotni  o`rganishga,  yoki  hamma 

vaqtini  psixologiyani  o`rganishga  sarflashi,  yoki  ikkala  fanni  o`rganish  o`rtasida 

teng  sarflashi  mumkin.  U  bir  fanni  o`rganish  uchun  sarflagan  har  soati,  uni  shu 

soatni  boshqa  fanni  o`rganishi  uchun  sarflash  imkoniyatidan  mahrum  qiladi, 

shuningdek  u  bu  soatda  o`rganayotganligi  tufayli,  u  boshqa  shu  soatda  qilinishi 

kerak  bo`lgan  mudrash,  velosiped  haydash,  televizor  ko`rish  va  vaqtbay  hisobiga 

pul topishdan voz kechadi.  

 

Yoki ota onani oila a’zolari o`rtasida daromadni qay darajada taqsimlashiga 

e’tibor  qarataylik.  Ular  oziq-ovqat,  kiyim-kechak  yoki  oila  bayramlariga  xarajat 

qilishadi.  Yoki  ular  oila  daromadlarini  bir  qismini  nafaqa  yoki  bolalari  kelgusida 

ta’lim olishiga saqlashlari mumkin.  

Qachonki  odamlar  jamiyatga  kirishganda  ular  turli  xil  qarorlarga  duch 

kelishadi.  Ishlab  chiqarilgan  tovar  va  xizmatlarni  qiymati  oshishiga  atrof  muhitni 

himoyalashga  firmalar  o`z  resurslarini  bir  qismini  yo`naltirishini  ko`zda  tutuvchi 

qonunlar  olib  keladi.  Yuqori  narxlar  tufayli  bu  firmalar  kamroq  oylik  to`laydi, 

kamroq  foydada  ishlaganlari  uchun  yuqoriroq  narxlarni  belgilaydilar,  yoki  har 

                                                           

4

 

Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.) 

kitobining I bobi asosida tayyorlangan.

 

---

 

20 

uchchalasini  birlashtiradilar.  Shunday  qilib  ifloslanishni  tartibga  solish,  toza  atrof 

muhitni  yo`lga  qoyish  natijasida  salomatlikni  yaxshilab,  u  fermerlar,  boshliqlar, 

ishchilar  va  xaridorlar  o`rtasida  daromadni  past  darajadagi  qiymatini  tartibga 

soladi.  Yana bir farq jamiyat samaradorligi va tenglik o`rtasidadir.  Samaradorik 

bu  jamiyat  cheklangan  resurslardan  eng  yuqori  foydani  olishidir.  Tenglik  jamyat 

a’zolari o`rtasida o`sha foydalarni teng taqsimlash demakdir. 

Odamlarni qaror qabul qilishga tanlash tanishtirilganda, ular bizlarga qanday 

qaror  qabul  qilishlarini  aytishadi.  Talaba  psixologiyani  o`qishni  to`xtatdi,  chunki 

iqtisodiyotni  o`qishni  foydali  deb  topib,  o`qishni  kuchaytirdi.  Jamiyat  tabiatni 

himoya  qilishni  to`xtatmaydi,  chunki  tabiatni  tartibga  solish  bizning  yashash 

tarzimizdagi  materiallarni  kamaytiradi.  Shunday  qilib  iqtisodiyotning  muhim 

tarkibiy  qismi  bo`lgan  mikroiqtisodiyotni  o`rganish,  hayot  tanlovlarini  tan  olish 

bilan boshlanadi.