Házirgi qaraqalpaq ádebiyatı hám ádebiy process 1-tema: Kirisiw, házirgi qaraqalpaq ádebiyatı pániniń maqseti hám wazıypaları

2.
 
K.Sultanovtıń poeziyası 
K.Sultanov ádebiyat maydanına qosıqları menen kirip keldi. «Waqıt qosıqları» (1949), 
«Dáwir táriypi» (1969), «Altın dáwir» (1983) poeziyalıq toplamların usındı Tilekke qarsı, 
K.Sultanovtı jámiyetshilik, tiykarınan, prozaik sıpatında tanıydı da, onıń poeziyalıq shıǵarmaları 
eskerilmey kiyatırǵan sıyaqlı. Shayır poeziyasında Watan, tuwılǵan jer, tábiyat temaları, 
balalarǵa arnalǵan qosıqlar, satiralıq qosıqlar hám álbette, basqa zamanlas shayırlar sıyaqlı 
Lenin, partiya, paxtakesh, salıkesh, balıqshı sıyaqlı óz dáwiriniń áhmiyetli temaları sóz etildi. Ol 
lirik qaharmannıń hár qıylı ruwhıy halatın tábiyat kórinisleri, tábiyattıń qubılıwları arqalı sheber 
sáwlelendirip beriwi menen ózgeshelenedi. 
Shayırdıń «Aral dápterinen» atlı qosıǵı eki bólimnen ibarat. 
Ótedi, ótedi, jıllar ótedi, 
Óz soqpaǵın salıp jollar ótedi. 
Ómirden ármanlı, ármansız bolıp,
Arıw qız, haqpeyil ular ótedi.
Bul qatarlarda ómir, ótip atırǵan dáwirler haqqında filosofiyalıq oylar sáwlelendirilgen. 
Qosıqtıń keyingi bántlerinde Aral teńizi qaraqalpaq xalqınıń asırawshısı, qorǵawshısı ekenligi 
haqqında oy tolǵanıslar beriledi.
Kórdi ol neshe dáwirdi, 
Tútegen qıs mıń dawıldı,
Ne ólimnen saqladı ol, 
Tentiregen ash awıldı.. 
Bar ma onıń kórmegeni,
Az ba onıń órlegeni,
Jaǵasında zarın ayttı, 
Talay eldiń eńiregeni. 
Bul qatarlarda Aral teńizi adamlardıń sırlası, muńlası, olardıń awır turmısın jeńilletiwshi 
tárizinde sáwlelengen.
K.Sultanov tariyxıy temaǵa baǵıshlap, táriplew mazmunında da qosıqlar jazdı. «Qońırat» 
qosıǵında qońırat qalasın shayırlardıń, mártlerdiń, batır hám palwanlardıń, xalıq qaharmanlarınıń 
mákanı sıpatında táripleydi.
Hár kim áshirepi dep óz elin maqtar, 
Ázel bes qala bop ornaǵan Qońırat. 
«Shayırlar Watanı» degen de gáp bar. 
Dilwar shayırlardı jıynaǵan Qońırat. 
Ne israfıl espedi seniń ústinde, 
Sen tentek Qońırat bop dardı kestiń de, 
Ótesh márttiń ótkir nayza dástiinde, 
Baspashını qoyday aydaǵan Qońırat. 
K.Sultanov bul qosıǵında Qońırat qalasına Xorezm oypatındaǵı úlken siyasiy kúshke iye 
qala sıpatında qatnas jasaydı. Qosıq qatarları arqalı oqıwshıǵa qaraqalpaq xalqınıń tariyxı 
haqqında poetikalıq maǵlıwmatlar beredi.

---

58 
Shayırdıń 
doslıq
temasına arnalǵan «Xorezmli dostıma», «Nawayı», «Qazaq dostıma», 
«Tájikstan» qosıqları, satiralıq mazmundaǵı «Padashınıń qosıǵı», «Nusqaw berip jiberiń», 
«Jeńgesi», «Túwǵandı qoydı», «Asxana» qosıqların, balalarǵa arnap «Besik jırı», «Birlik 
haqqında ballada», «Opadar dos», «Hiyleker túlki» qosıqların dóretti. K.Sultanovtıń