Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

Birinchidan

,  bu  tashkilot  ishida  ishtirok 

etish bizga qo„shni davlat bilan o„zaro munosabatlarni yanada mustahkamlash uchun 

zarur.  Bu  o„z  navbatida  mamlakatimizning  xavfsizligini  ta‟minlashga  xizmat  qiladi. 

Ikkinchi

  maqsad  esa,  mintaqadagi  gumanitar  muammolarni  birgalikda  hal  etish, 

tarixiy  zamini  bir  bo„lgan  xalqlarimiz  o„rtasidagi  madaniy  aloqalarni 

mustahkamlashdan  iboratdir. 

Uchinchidan

,  eng  muhim  vazifa  –  bu  mavjud  tabiiy 

salohiyatimizni  dunyoga  olib  chiqish  uchun  kommunikatsiya  tarmoqlarini  vujudga 

keltirishdan  iboratdir.  Chunki  bu  muammoni  hal  etmay  turib,  300  million  aholi 

yashaydigan ulkan hududda iqtisodiy taraqqiyotga erishish qiyin. 

So„ng  sammit  qatnashchilari  –  Afg„oniston,  Ozarbayjon,  Eron,  Qozog„iston, 

Qirg„iziston,  Pokiston,  Tojikiston,  Turkiya,  Turkmaniston  davlat  va  hukumat 

boshliqlarining,  shuningdek,  EKO  Bosh  kotibi  hamda  bir  necha  nufuzli  xalqaro 

tashkilotlar vakillarining nutq va ma‟ruzalari tinglandi. 

Notiqlar  EKO  doirasidagi  hamkorlik  berayotgan  ilk  samaralar  haqida  to„xtalib, 

mintaqa  mamlakatlarining  iqtisodiyot,  madaniyat,  kommunikatsiya  sohalarida 

birgalikda  amalga  oshirajak  loyihalari  taraqqiyotimizni  tezlashtirish,  xalqlarimiz 

o„rtasidagi  do„stlik  rishtalarini  mustahkamlashga  xizmat  qilishini  ta‟kidladilar. 

Tashkilot faoliyatini kengaytirish va takomillashtirish yo„llarini muhokama qildilar. 

Uchrashuvda  O„zbekiston  Prezidenti  Islom  Karimov  nutq  so„zladi.  Davlatimiz 

rahbari  har  qanday  xalqaro  tashkilotning,  jumladan,  EKO  va  uning  ijroiya 

qo„mitalarining  faoliyati  ham  baholashda  amaliy  ishlar  asosiy  mezon  bo„lishi 

lozimligiga  sammit  qatnashchilarining  e‟tiborini  qaratdi.  Xalqlarimizga  quruq 

va‟dalar,  balanparvoz  shior  va  tashabbuslar  emas,  balki  amaliy,  aniq  ishlar  kerak. 

Hech  kim  bunday  yuksak  minbarlardan  siyosiy  obro„  orttirish,  boshqalarga  o„z 

qarashlarini tiqishtirish maqsadida foydalanmasligi lozimligini ta‟kidladi. 

Sammit qatnashchilari mintaqaviy hamkorlikning ustuvor yo„nalishlari, EKOning 

kelgusi  faoliyatini  takomillashtirish  yo„llari  belgilangan  Almati  Deklaratsiyasini 

tasdiqladilar.  Shuningdek,  a‟zo  mamlakatlar  o„rtasida  yuk  tashish  borasidagi 

to„siqlarni  bartaraf  etishga,  kontrabandaga  qarshi  birgalikda  kurashishga  qaratilgan 

hukumatlararo hujjatlar ham qabul qilindi.  

---

 

549 

1999-yil  15-mart  kuni  Turkiya  Prezidenti  Sulaymon  Demirel  Toshkentga  keldi. 

Shu  kuni  Prezidentlar  o„zaro  munosabatlarning  bugungi  ahvoliga  doir  qator 

masalalarni  ko„rib  chiqdilar.  Tomonlarni  qiziqtirgan  xalqaro  ahamiyatga  molik 

muammolar  xususida  ham  o„zaro  fikr  almashildi.  Prezidentlarning  yakkama-yakka 

suhbatida  terrorchilik,  uyushgan  jinoyatchilik,  qurol-yaroq  va  narkotik  moddalar 

kontrabandasiga  qarshi  kurashda  hamkorlikni  yanada  chuqurlashtirishga  kelishib 

olindi. 

Shundan  so„ng  Prezidentlar  ishtirokida  ikki  mamlakat  delegatsiyalarining 

kengaytirilgan tarkibdagi muzokaralari boshlandi. Unda siyosiy, iqtisodiy va madaniy 

sohalar  bo„yicha  ikki  tomonlama  aloqalarni  rivojlantirish  bilan  bog„liq  masalalar 

muhokama qilindi. Prezident Islom Karimov O„zbekiston – Turkiya munosabatlariga 

to„xtalar  ekan,  bu  borada  O„zbekiston  ustuvor,  deb  qaraydigan  sohalar  o„z  fikr-

mulohazalarini bildirdi. 

Ikki  mamlakat  o„rtasidagi  o„zaro  tovar  ayirboshlash  hajmi  1992-yilda  75  million 

AQSH  dollarini  tashkil  etgan  edi.  O„tgan  yili  bu  ko„rsatkich  275  millionga  yetdi. 

Samarqandda  ochilish  marosimi  o„tkazilishi  mo„ljallanayotgan  «Sam-Kochavto» 

qo„shma  korxonasi  iqtisodiy  hamkorlik  yuqori  pog„onada  ekanini  yana  bir 

tasdiqlaydi.  Umuman,  Turkiya  O„zbekistonga  eng  ko„p  sarmoya  kiritgan  mamlakat 

hisoblanadi. Lekin shunday bo„lsa-da, ko„proq e‟tibor qaratadigan ayrim jihatlar ham 

mavjud.  Masalan,  ikki  mamlakat  o„rtasida  savdo-iqtisodiy  va  ilmiy-texnikaviy 

hamkorlik  bo„yicha  qo„shma  komissiyaning  faoliyati  so„nggi  paytlarda  susaydi. 

Muzokaralarda bunday masalalarni hal etish yuzasidan ham fikr almashildi. 

Muzokaralarda  transport  kommunikatsiyasi  masalasiga  alohida  e‟tibor  qaratildi. 

Islom  Karimov  O„zbekiston  Turkiyaning  erkin  iqtisodiy  zonalarida  joylashgan 

Istanbul,  Trabzon,  Adana,  Mersin  kabi  shaharlaridagi  portlardan,  omborlardan 

foydalanish  tarafdori  ekanini  va  bu  masala  bo„yicha  muzokaralar  boshlashga 

tayyorligini bildirdi. Shuningdek, davlatimiz rahbari Qora dengiz iqtisodiy hamkorlik 

tashkilotiga  a‟zo  bo„lish  O„zbekiston  uchun  yanada  keng  imkoniyatlar  ochishini 

alohida ta‟kidladi. 

Shuningdek,  muzokaralarda  ilm-fan,  madaniyat,  ta‟lim  sohalari  bo„yicha  o„zaro 

hamkorlikni rivojlantirish masalalari ko„rib chiqildi. 

O„zbekiston Sharq va Tinch okeani havzasi mamlakatlari – Xitoy, Janubiy Koreya, 

Indoneziya,  Yaponiya,  Malayziya  bilan  diplomatik,  iqtisodiy  va  madaniy  aloqalarni 

yo„lga qo„ydi. Chunonchi, Janubiy Koreyaning olamga mashhur DEU korporatsiyasi 

bilan  hamkorlikda  Asaka  shahrida  «O„zDEUavto»  O„zbekiston  –  Koreya  qo„shma 

avtomobil  zavodi  qurishga  kelishilgani  olamshumul  ahamiyatga  ega  bo„ldi.  1996-

yilning  19-iyulida  ushbu  zavodning  ishga  tushishi  bugungi  kunda  O„zbekistonni 

jahondagi avtomobil ishlab chiqaruvchi 28 mamlakat qatoriga olib chiqdi. 

O„zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  1999-yil  6-aprel  kuni 

«Do„rmon»  qarorgohida  Yaponiyaning  «Keyzay  Doyukay»  korporativ  rahbarlar 

uyushmasi  prezidenti  Koichi  Minaguchi  rahbarligidagi  delegatsiya  a‟zolari  bilan 

uchrashdi. 

---

 

550 

O„zbekiston  Prezidenti  Yaponiya  bilan hamkorlik qilishga  alohida e‟tibor  beradi. 

1995-yildan  buyon  Yaponiyaning  O„zbekiston  iqtisodiyotiga  kiritgan  sarmoyasi  bir 

milliard  AQSH  dollaridan  oshib  ketdi.  O„zaro  tovar  ayirboshlash  hajmi  esa  1998-

yilda  117  million  AQSH  dollarini  tashkil  qildi.  Bu  1997-yildagiga  nisbatan  27  foiz 

ko„p. 

O„zbekiston  –  Yaponiya  iqtisodiy  hamkorligi  ulkan  loyihalarni  ham  o„z  ichiga 

oladi.  Masalan,  Ko„kdumaloq  va  Sho„rtandagi  neft-gaz  sanoati  inshootlarini  shular 

jumlasiga  qo„shish  mumkin.  Yaponiyaning  O„zbekistonga  imtiyozli  kreditlar 

berayotgani  ham  diqqatga  sazovor.  Ayni  paytda  Yaponiyaning  o„nlab  firma  va 

kompaniyalari O„zbekistonda ana shunday turdagi kreditlar bo„yicha ishlamoqda. 

Uchrashuvda  yaponiyalik  mehmonlarga  xususiylashtirish,  kommunikatsiya  va 

ta‟lim  sohalarida  hamkorlikni  rivojlantirish  taklifi  ilgari  surildi.  Xususan, 

mamlakatimizga 

tashrifi 

chog„ida 

Yaponiya 

delegatsiyasi 

a‟zolariga 

xususiylashtirilayotgan  yirik  korxonalar  ro„yxati  taqdim  qilindi.  Prezidentimiz 

qurilishi  boshlab  yuborilgan  Andijon-O„sh-Qashqar  temir  yo„li  va  shu  yo„nalishdagi 

avtomobil  yo„li  haqida  ham  so„zlab,  Buyuk  Ipak  yo„lini  qayta  tiklash  doirasida 

amalga  oshirilayotgan  bu  loyiha  O„zbekistonni  Xitoy  portlari  orqali  Yaponiya  bilan 

bog„lashini ta‟kidladi. 

O„zbekiston  BMT  minbaridan  turib,  birinchi  bor  ushbu  tashkilotning  Xavfsizlik 

Kengashi doimiy a‟zoligiga Yaponiyani doimiy a‟zo sifatida qabul qilish tashabbusini 

ilgari surgan davlatdir. 

Ta‟kidlash  joizki,  O„zbekiston  –  Yaponiya  iqtisodiy  munosabatlarining 

rivojlanishida  «Keyzay  Doyukay»  muhim  o„rin  tutadi.  Masalan,  mamlakatdagi  eng 

yirik  kompaniya  va  korporatsiyalarning  rahbar  xodimlaridan  tashkil  topgan  bu 

uyushma  tashabbusi  bilan  O„zbekiston  Yaponiya  hukumati  imtiyozli  kreditlar 

ajratishni  ko„zda  tutadigan  davlatlar  sirasiga  kiritilgan.  Uyushmaning  o„ziga  xosligi 

va  mamlakatdagi  boshqa  ishbilarmonlar    tashkilotlaridan  farqi  shuki,  uning  a‟zolari 

garchi  yirik  firma  va  kompaniyalar  rahbari  bo„lishiga  qaramay,  oddiy  tahlilchi-

iqtisodchi sifatida ishlaydi. Ular  faqat iqtidoriga qarab  qabul qilinadi. Hozirgi kunda 

Yaponiya korporativ rahbarlar uyushmasi tarkibida 1600 ga yaqin a‟zo bor. Yana bir 

jihati  shuki,  uyushma  hech  qanday  siyosiy  masalaga  aralashmaydi.  Uning  a‟zolari 

yirik  ishbilarmonlarning  siyosiy  maydonidagi  o„rnini  yaxshi  anglasa-da,  faqat 

iqtisodiy  tahlil  va  tadqiqotlardan  kelib  chiqqan  holda  hukumat  vakillariga  taklif  va 

tavsiyalar berish bilan cheklanadi. 

Uchrashuvda  Prezident  Islom  Karimov  mamlakatimizda  chet  ellik  ishbilarmonlar 

uchun  yaratilgan  qulay  shart-sharoit,  O„zbekistonning  iqtisodiy  siyosati,  xorijdagi 

moliyaviy muassasalar bilan hamkorligi borasida so„zladi. 

«Keyzay  Doyukay»  delegatsiyasi  rahbari  1997-yilda  O„zbekistonni  ziyorat 

etganidan  so„ng, bu yerda  ulkan o„zgarishlar  amalga oshirilganiga guvoh  bo„lganini 

ta‟kidladi.  Dunyoning  ko„plab  mamlakatlari  iqtisodiy  inqirozni  boshdan 

kechirayotgan  bo„lishiga  qaramay,  O„zbekiston  iqtisodiy  yutuqlarga  erishayotgani 

---

 

551 

amalga  oshirayotgan  islohotlaringizga  ishonchimizni  yanada  oshiradi,  –  dedi 

mehmon. 

Yaponiya  delegatsiyasi  tarkibida  ushbu  mamlakatning  sobiq  davlat  iqtisodiy 

rejalashtirish  vaziri,  ayni  paytda  parlament  a‟zosi  Taro  Aso  ham  bor.  Prezidentimiz 

bilan uchrashuvda u Yaponiya hukumatining yangi imtiyozli kreditlari haqida ma‟lum 

qildi. Uning ta‟kidlashicha, mamlakatimiz viloyatlarida telekommunikatsiya sohasini 

zamonaviylashtirish  uchun  12,7  milliard,  onalar  va  bolalar  sog„lig„ini  muhofaza 

uchun  670  million  iyen  miqdorida  kredit  ajratildi.  Ayni  paytda  O„zbekistonda 

Yaponiya markazini ochish imkoniyatlari o„rganilmoqda. 

Muloqot  chog„ida  O„zbekiston  bilan  Yaponiya  korporativ  rahbarlar  uyushmasi 

o„rtasidagi  munosabatlarni  rivojlantirishga  qaratilgan  boshqa  ko„plab  masalalar  ham 

muhokama qilindi. 

E‟tirof  etmoq  kerakki,  so„nggi  besh  yil  davomida  mamlakatimiz  xalqaro 

huquqning eng asosiy tamoyillariga BMT ustaviga sodiqligini mustahkamladi. 

Hozirda    xalqaro  hamjamiyat  mustaqil  O„zbekiston  diplomatiyasining  dastlabki 

qadamlari,  Markaziy  Osiyodagi  mavqeyi,  mintaqa  xavfsizligini  ta‟minlashdagi  o„rni 

alohida ekanini tan olayotganligi ham bejiz emas. 

O„zbekiston  tashqi  siyosatining  ma‟naviy  yo„nalishi,  insonparvarlik,  oshkoralik, 

qadr-qimmat  o„z  imkoniyatlariga  tayanish  va  insoniyatning  yagona  oilasida  o„z 

taraqqiyot  yo„liga  ega  bo„lishdir.  Shu  bois  ham  o„tgan  besh  yil  davomida 

mamlakatimiz  120  dan  ortiq  davlatlar  bilan  rasmiy  diplomatik  munosabatlar 

o„rnatgan, Toshkentda 35 mamlakat o„z elchixonasini ochdi, 19 xorijiy davlat elchisi 

O„zbekistonda  o„rindoshlik  yo„li  bilan  ishlab  turibdi.  Bular  shubhasiz,  O„zbekiston 

o„tgan  besh  yil  ichida  jahon  hamjamiyatida  o„zining  munosib  o„rnini  egallashga 

muvaffaq bo„lganligidan  dalolatdir.