Huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

«Biz  amalga 

oshirayotgan  ishlarning  eng  muhim  yo„nalishlaridan  biri  –  davlat  tomonidan 

ham,  ijtimoiy  tuzilmalar  faoliyatini  jadallashtirish  bilan  ham  inson  erki  va 

huquqlarini  muhofaza  etishning  ishchan  tartibini  barpo  etishdir.  Inson 

huquqlariga  rioya  etishning  monitoringini  va  bu  jarayon  ustidan  nazorat 

o„rnatishni  ta‟minlaydigan  milliy  muassasalarni  mustahkamlash  huquqni 

himoya  qiluvchi  xalqaro  tashkilotlar  bilan  aloqani  kengaytirish  muhim 

vazifalardan sanaladi»

. 

Bugungi  kunda  yer  yuzining  turli  mintaqalarida  inson  huquqlari  va  erkinliklarini 

himoya  qilishning  samarali  mexanizmini  yaratish  yuzasidan  amalga  oshirilgan 

tadbirlar, demokratiya va inson huquqlari sohasidagi huquqiy normalarga rioya etish, 

parlamentlarning bu ishni nazorat qilishdagi alohida o„rni, bu borada hukumat bilan 

bahamjihat  olib  borilayotgan  ishlar  O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi,  Konrad 

Adenauer  nomli  xalqaro  fond  va  BMTning  O„zbekistondagi  rivojlanish  Dasturi 

vakilligi  bilan  birgalikda  1996-yil  15-noyabr  kuni  Toshkentda  o„tkazilgan  xalqaro 

ilmiy-amaliy konferensiyaning asosiy mavzusi bo„ldi. 

Konferensiyani O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Raisi E.Xalilov kirish so„zi 

bilan ochdi. Konferensiyada inson huquqlari muammosiga mintaqaviy yondashish va 

bu  ishda  parlamentning  roli,  inson  huquqlari,  demokratiya  va  shaxsni  himoya 

etishning tarixiy-siyosiy jihatlari xususida fikrlashib olindi. 

Jahon  davlatchiligi  nazariyasi  va  amaliyotining  dalolat  berishicha,  ombudsman 

to„g„risidagi  qonunning  qabul  qilinishi  jamiyatda  demokratiya  yuksak  darajada 

rivojlanganligining,  davlat  bilan  fuqarolarning  o„zaro  munosabatlari  inson  huquqlari 

---

 

192 

va  erkinliklari  ustuvor  ekanligining  ko„rsatkichidir.  Mamlakatimiz  mustaqillikning 

tarixan qisqa davri ichida demokratiya va huquqiy rivojlanishning ana shunday jahon 

tan  olgan  yuksak  darajasiga  chiqa  oldi.  Bunga  shubha  yo„q.  Chunki,  qator  xalqaro 

tashkilotlar,  dunyoning  ko„zga  ko„ringan  yirik  siyosat  va  davlat  arboblari 

O„zbekistondagi  mavjud  demokratik  jarayonlarni,  inson  huquqlarini  himoya 

qilishning  xalqaro  tamoyillarga  va  me‟yorlarga  mos  usuli  shakllanayotganini  yuqori 

baholamoqdalar hamda qo„llab-quvvatlamoqdalar. 

Oliy  Majlisning  «Inson  huquqlari  bo„yicha  vakili  (ombudsman)  to„g„risida»gi 

Qonuni Oliy Majlis VI sessiyasida o„rtaga qo„yilgan vazifalar va istiqbol rejalarining 

amalga  oshayotganidan,  sog„lom  ma‟naviy-huquqiy  muhit  barqarorlashayotganidan 

dalolat beradi. Mazkur qonun umumxalq muhokamasiga qo„yilib, keng jamoatchilik 

fikr-mulohazalari o„rganildi.  

Qonun  loyihasi  xorijiy  davlatlarning  O„zbekistondagi  vakolatxonalari, 

elchixonalari, nufuzli xalqaro tashkilotlar, hukumatga va davlatga qarashli bo„lmagan 

organlar hamda jamg„armalarning e‟tiborini tortdi. Ularda katta qiziqish uyg„otdi.  

Qonun  loyihasining  muhokamasida  mamlakat  fuqarolari,  ijtimoiy-siyosiy 

tashkilotlar,  shuningdek,  chet  ellik  hamkorlarimiz  ham  faol  ishtirok  etishdi.  Ular 

kiritgan  takliflar  va  bildirgan  mulohazalar  mazkur  hujjatni  maromiga  yetkazishda, 

uning  mazmunan  boyib,  mohiyatan  chuqurlashishida  katta  yordam  berdi.  Loyihani 

mamlakatimiz va jamiyatimiz rivojlanishining hozirgi bosqichi realliklariga muvofiq-

lashtirish, millatimizning tarixiy an‟analari, turmush tarzi, aqidalari va aql-zakovatini 

ifodalagan  umumxalq  tomonidan  e‟tirof  etilgan  normalar  bilan  to„ldirish  imkonini 

berdi. 

Qonun loyihasining umumxalq muhokamasi chog„ida Oliy Majlis va ishchi guruh 

nomiga 200 ga yaqin mulohaza va taklif tushdi. Bu taklif va mulohazalarning barchasi 

puxta o„rganildi, muhokama etildi. Ular loyihaning yangi tahriri uchun asos bo„ldi. 

Demokratik  islohotlarni  chuqurlashtirish  bo„yicha  mamlakat  komissiyasi 

yig„ilishida  inson  huquqlari  bilan  bog„liq  ishlar,  to„plangan  tajribalar  va  mavjud 

muammolar  ahvoli  o„rganib  chiqildi  va  demokratik  jarayonlarni  takomillashtirish 

vazifalari to„g„risida atroflicha fikr almashildi. 

Qonun loyihasi bo„yicha davlat organlarining rahbarlari va mutaxassislar, sudyalar, 

yurist  olimlar,  jamoat  birlashmalarining  vakillari  ishtirokida  ilmiy-amaliy 

konferensiya  o„tkazildi.  Unda  hali  bizning  tajribamizda  bo„lmagan,  endigina 

hayotimizga  kirib  kelayotgan  ombudsman  masalalari  nazariy  fikrlar  va  jahon 

amaliyoti hisobga olingan holda keng muhokama etildi. Bir qancha chet davlatlarning 

elchilari va diplomatiya xodimlari, xalqaro tashkilotlarning, shu jumladan, Birlashgan 

Millatlar  Tashkiloti,  Yevropada  Xavfsizlik  va  Hamkorlik  Tashkiloti,  Amerika 

huquqshunoslar  uyushmasi  ekspertlari  ishtirokida  qonun  loyihasi  har  tomonlama 

chuqur  ko„rib  chiqildi.  Shuningdek,  mazkur  hujjat  Oliy  Majlis  qo„mitalarining, 

siyosiy partiyalar fraksiyalarining majlislarida ham batafsil muhokama etildi. Natijada 

20 moddadan iborat yangi tahrirdagi qonun loyihasi tayyorlandi. 

---

 

193 

Vakil  Oliy  Majlisning  yordamchi  instituti  bo„lib,  u  ijtimoiy  manfaatlarning 

muvozanatiga,  inson  huquqlarini  himoya  qilish  bo„yicha  eng  maqbul  davlat  tizimi 

yaratilishiga  ko„maklashadi.  Qonun  ombudsman  institutining  umumiy  konsepsiyasi 

va  jahon  amaliyotining  uyg„unlashgan  shakli  sifatida  inson  huquqlari  vakili 

faoliyatining  asosiy  qoidalari  –  qonuniylik,  oshkoralik,  adolatparvarlik,  inson-

parvarlik, har bir kishi uchun ochiqlik ekanligini tasdiqlaydi. 

Jamiyat taraqqiyotida eng muhim huquqiy vosita bo„lgan ombudsman institutining 

ahamiyati bugun tobora oshmoqda va u kundalik turmush tarzimizga chuqurroq kirib 

bormoqda. 

Ombudsman  fuqarolarning  ariza  va  murojaatlarini  ko„rib  chiqishda,  zarur 

axborotni talab qilib olishda mansabdor shaxslar va davlat organlari bilan hamkorlik 

qilmoqda. 

O„zbekistonda Inson huquqlari bo„yicha vakil instituti amal qilishining o„ziga xos 

jihati  shundan  iboratki,  faqatgina  bizning  mamlakatda  Vakil  fuqarolarning 

konstitutsiyaviy huquqlarini himoya qilish bo„yicha komissiya faoliyatini tashkil etadi 

va  unga  boshchilik  qiladi.  Vakilning  lavozim  vakolatlarini  yanada  kuchaytirish 

maqsadida  uning  faoliyatini  budjet  hisobidan  pul  bilan  ta‟minlashni,  malakali 

mutaxassislardan iborat Kotibiyat tashkil etilishi mumkinligi nazarda tutilgan. 

Qonun  qabul  qilingunga  qadar  ham  Inson  huquqlari  bo„yicha  vakil  mamlakat 

Konstitutsiyasi  doirasida  faoliyat  ko„rsatar  edi.  Jumladan,  birgina  1996-yilda  Inson 

huquqlari  bo„yicha  vakil  hamda  fuqarolarning  konstitutsiyaviy  huquqlari  va 

erkinliklariga  rioya  etilishi  bo„yicha  komissiya  a‟zolari  700  dan  ortiq  murojaatni 

ko„rib chiqdi. 

Shikoyatlarning  eng  ko„pi  fuqarolar  sud  hukmlaridan,  shu  jumladan,  mulkiy 

masalalar,  xususan  uy-joy  masalalari  bo„yicha  chiqarilgan  qarorlardan  norozi 

ekanliklarini  bildirganlar.  Ular  huquq-tartibotni  muhofaza  qilish  organlari 

xodimlarining  qo„polligini  bayon  etishadi.    46  nafar  arizachi  asossiz  ravishda 

ushlanganlik va ayb qo„yilganlik xususida shikoyat bergan. Murojaatlarda keltirilgan 

ayrim dalillar prokuratura organlari tomonidan tekshirish vaqtida o„z tasdig„ini topdi, 

ular yuzasidan tegishli choralar ko„rildi. 

Fuqarolik  ishlari  bo„yicha  murojaatlar  ham  anchagina.  Ular  mansabdor 

shaxslarning  g„ayriqonuniy  xatti-harakatlari  ustidan  shikoyat  qilishadi.  38  kishi 

ishdan  noto„g„ri  bo„shatilganligi  yoki  ishga  tiklash  asossiz  rad  etilganligi  xususida 

yozib, dalillarni tekshirish iltimosi bilan murojaat qilingan. Ana shunday arizalarning 

16 tasidagi dalillar o„z tasdig„ini topgan va zarur choralar ko„rilgan. 

Fuqarolarni  shikoyat  yozishga  majbur  etgan  sabablardan  biri  turli  bo„g„inlarda 

huquqiy  nigilizm  va  insonga  loqayd  munosabatda  bo„lish  hanuz  barham 

topmaganligi,  ko„p  hollarda  u  yoki  bu  qiyinchiliklar  emas,  balki  idoraviy,  hududiy 

organlarning,  ijtimoiy  institutlarning  mavjud  vaziyatni  puxta  o„rganishni,  arizachiga 

ahvolni  batafsil  tushuntirish  va  boshiga  kulfat  tushgan  kishiga  ozgina  bo„lsa-da, 

yordam berishni istamasliklari sabab bo„lmoqda. 

---

 

194 

Ayrim sudlarda fuqarolar ishlarini bir tomonlama, yuzaki, ayblov tomonga qaratib 

ko„rib  chiqish  faktlariga  hanuz  barham  berilmagan.  Tergovni  qo„pollik  bilan, 

shaxsning  huquqlari,  sha‟ni  va  qadr-qimmatini  kamsitadigan  usullarda  olib  borish 

hollari mavjud. Ayrim mansabdor shaxslar «Fuqarolarning murojaatlari to„g„risida»gi 

Qonunga, Mehnat  kodeksi va boshqa hujjatlarga amal qilmayaptilar.  

O„zbekiston  Respublikasi  qatnashayotgan  xalqaro  shartnomalar  va  bitimlar  ijro 

etilishi ustidan nazorat qilish ham Inson huquqlari bo„yicha vakil faoliyatining muhim 

yo„nalishidir. 

Fuqaroviy  va  siyosiy  huquqlar  to„g„risidagi  Xalqaro  Pakt  hamda  qiynoqlarga 

solishga,  muomalada  bo„lish  va  jazolashning  boshqa  shafqatsiz,  g„ayriinsoniy  va 

qadr-qimmatni  tahqirlovchi  turlariga  qarshi  Konvensiya  qanday  bajarilayotganligi 

Inson  huquqlari  bo„yicha  vakilning  o„tgan  davrdagi  faoliyatida  muhim  o„rin  tutadi. 

Ushbu  hujjatlarda  bayon  etilgan  normalar  sud  islohoti  va  huquqni  tatbiq  etish 

amaliyotini, xususan qamoqqa olish yoki nazorat ostida saqlash oqibatida ozodlikdan 

mahrum  etish  vaqtida  sudning  rolini  oshirishni  talab  etadi.  Vakil  «Fuqarolarning 

huquqlari  va  erkinliklarini  buzuvchi  xatti-harakatlar  va  qarorlar  ustidan  sudga 

murojaat qilish to„g„risida»gi O„zbekiston Respublikasi Qonuni ijrosidagi sustkashlik 

mavjudligini ko„rsatadi.  

«Oliy  Majlisning  Inson  huquqlari  bo„yicha  vakili  (ombudsman)  to„g„risida»gi 

Qonunga  muvofiq  va  1996-yilgi  ish  tajribasiga  asoslanib,  O„zbekiston  Ombudsmani 

o„z faoliyati uchun keyingi yillarda quyidagi ustuvor yo„nalishlarni belgilab oldi:  

–  O„zbekiston  Respublikasining  inson  huquqlari  masalalariga  doir  qonun 

hujjatlariga  (shu  jumladan  xalqaro  konvensiyalarga)  rioya  etilishida  nazoratni 

ta‟minlash va ularni takomillashtirishga ko„maklashish; 

–  shikoyatlar  ko„rib  chiqilishining  aniq  mexanizmini  yaratish  va  fuqarolar 

huquqlarining tiklanishi uchun samarali choralarni ko„rish; 

–  Ombudsmanning  fuqarolar,  nohukumat  tashkilotlari  va  ommaviy  axborot 

vositalari bilan inson huquqlari monitoringi sohasidagi hamkorligini mustahkamlash; 

–  fuqarolarning  turli  toifalari  o„rtasidagi  axborot-ma‟rifat  faoliyatini  amalga 

oshirish; 

– Ombudsmanning inson huquqlari masalalari bo„yicha xalqaro tashkilotlar bilan 

hamkorligini rivojlantirish. 

Aholining nozik qatlamlari bo„lmish bolalar, xotin-qizlar, qariyalar, nogironlar va 

boshqalarning huquq hamda erkinliklariga rioya etilishini ta‟minlash va ularni himoya 

qilishga alohida e‟tibor qaratilganini ta‟kidlash lozim. 

Inson  huquqlari  bo„yicha  vakil  to„g„risidagi  Qonunning  1-moddasiga  muvofiq, 

Vakilning  qonun  hujjatlarini  takomillashtirilishiga  ko„maklashishi  qonun  loyihalari 

o„rganilishi  jarayonida  ularning  inson  huquqlari  sohasidagi  xalqaro  mezonlarga  qay 

darajada muvofiq ekanligini ko„rib chiqish orqali amalga oshirilmoqda. 

Birgina  1997-yilda  Vakil  tomonidan  Insonning  konstitutsiyaviy  huquq  va 

erkinliklariga  rioya  etilishi  bo„yicha  komissiyaning,  Oliy  Majlis  qo„mitalarining 

a‟zolari,  Amaldagi  qonun  hujjatlari  monitoringi  instituti,  huquqni  muhofaza  qilish 

---

 

195 

organlari,  jamoat  tashkilotlari,  inson  huquqlari  bo„yicha  boshqa  milliy  tuzilmalar 

vakillari  bilan  birgalikda  «Fuqarolarning  murojaatlari  to„g„risida»,  «Fuqarolarning 

huquqlari  va  erkinliklarini  buzadigan  xatti-harakatlari  va  qarorlar  ustidan  sudga 

shikoyat  qilish  to„g„risida»gi  qonunlarga,  Toshkent  viloyatida  «Bola  –  huquqlari 

to„g„risida»gi  konvensiyaga,  Sirdaryo  viloyatida  esa  «Xotin-qizlarni  kamsitishning 

barcha  shakllariga  barham  berish  to„g„risida»gi  konvensiyaga,  Toshkent  shahri  va 

Toshkent  viloyatida  «Mehnat  kodeksi»ga  qay  darajada  rioya  etilayotganligi 

to„g„risida  tekshirish  o„tkazildi,  mutasaddi  tashkilotlar  bilan  ko„rib  chiqildi, 

aniqlangan muammolarni bartaraf qilishga qaratilgan chora-tadbirlar belgilandi. 

Oliy  Majlisning  Inson  huquqlari  bo„yicha  vakili  BMTning  Inson  huquqlari 

bo„yicha  markazi,  Yevropa  Xavfsizlik  va  Hamkorlik  Tashkilotining  demokratik 

institutlar  va  inson  huquqlari  bo„yicha  byurosi  bilan  yaqin  hamkorlikni  yo„lga 

qo„ygan. Natijada, chet el delegatsiyalari bilan 24 uchrashuv o„tkazildi. 

Inson  huquqlari  bo„yicha  vakil  BMTning  Inson  huquqlari  bo„yicha 

komissiyasining  Jenevada  bo„lib  o„tgan  52-sessiyasining  majlisida  qatnashdi  va 

so„zga  chiqdi.  Chet  ellarga  xizmat  safari  davomida  Inson  huquqlari  bo„yicha  vakil 

BMT  seminarida,  BMTning  Sharqiy  Yevropa  va  MDH  mamlakatlaridagi 

vakillarining  mintaqaviy  uchrashuvida  so„zga  chiqdi.  Yevropada  Xavfsizlik  va 

Hamkorlik Tashkiloti va boshqa xalqaro tashkilotlarning bir qator kengashlari hamda 

seminarlari ishida qatnashdi. 

Shunday  qilib,  mustaqil  O„zbekistonda  inson  huquqi  va  erkinliklarini  ta‟minlash 

uchun  keng  imkoniyat  yaratildi.  Bu  O„zbekistonda  qurilajak  adolatli,  demokratik, 

fuqarolik jamiyatining muhim omilidir.  

2006-yilda Inson huquqlari bo„yicha vakili O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 

Qonunchilik  palatasi  qo„mitalari,  O„zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi 

taqdim etgan bir qator qonun loyihalarining inson huquqlarini ta‟minlash va himoya 

qilish  maqsadida  huquqiy  ekspertizadan  o„tkazdi.  Chunonchi,  Ombudsman  instituti 

«Aholini  ish  bilan  ta‟minlash  to„g„risida»gi  O„zbekiston  Respublikasi  Qonuniga, 

O„zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga hamda O„zbekiston Respublikasining 

Uy-joy  kodeksiga  qo„shimchalar  kiritish  haqida»gi,  «O„zbekiston  Respublikasining 

Oila  kodeksiga  o„zgartish  va  qo„shimchalar  kiritish  to„g„risida»gi,  «O„zbekiston 

Respublikasining  Soliq  kodeksiga  qo„shimchalar  kiritish  to„g„risida»gi  qonun 

loyihalariga va boshqa qonun loyihalariga oid o„z takliflarini taqdim etdi. 

2006-yilda  Ombudsman  institutiga  7655  ta,  shu  jumladan  markaziy  idoraga  4753 

ta,  mintaqaviy  vakillarga  1377  ta,  takroran  878  ta  murojaat  tushdi,  ishonch  telefoni 

orqali  647  ta  murojaat  bo„yicha  yuridik  maslahat  va  tushuntirishlar  berildi.  Inson 

huquqlari  bo„yicha  vakil  nomiga  fuqarolarning  huquqlari,  erkinliklari  va  qonuniy 

manfaatlari buzilayotganligi haqida kelgan murojaatlardan 1434 tasi nazoratga olindi. 

Hisobot  davrida  351  ta  murojaat  ijobiy  hal  qilindi,  qolganlari  ko„rib  chiqilmoqda. 

O„zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson huquqlari bo„yicha vakiliga pochta 

orqali  3444  ta,  qabul  vaqtida  1309  ta  murojaat  tushdi.  Murojaat  qilganlarning  2439 

---

 

196 

nafarini xotin-qizlar, 1858 nafarini erkaklar tashkil etdi, shuningdek, 456 ta jamoaviy 

shikoyat tushdi. 

Ombudsman  tomonidan  shaxsan  14  ta  qabul  o„tkazilib,  ularda  118  nafar  fuqaro 

qabul  qilindi,  72  ta  murojaat  nazoratga  olindi,  46  ta  murojaat  bo„yicha  tushuntirish 

berildi. Vakil tomonidan mamlakat mintaqalariga, shu jumladan Samarqand, Xorazm, 

Buxoro,  Navoiy  viloyatlari  va  Qoraqalpog„iston  Respublikasiga  borib,  fuqarolar 

qabuli ham o„tkazildi. Xotin-qizlarning mehnat huquqlarini ta‟minlash monitoringini 

o„tkazish  jarayonida  Ombudsman  Andijon,  Namangan  va  Farg„ona  viloyatlaridagi 

to„qimachilik sanoati korxonalarida ishlaydigan xotin-qizlar bilan uchrashdi. Joylarga 

borilgan  vaqtda  mahalliy  hokimiyat  organlari,  huquqni  muhofaza  qiluvchi  organlar 

ishida  inson  huquqlarini  ta‟minlash,  mintaqaviy  vakillar  faoliyati  samaradorligini 

oshirish  masalalari  muhokama  qilindi.  Viloyatlar  va  huquqni  muhofaza  qiluvchi 

tuzilmalar  rahbarlari  bilan  uchrashuvlar  hamda  suhbatlar  tashkil  etildi,  penitensiar 

muassasalar monitoringi o„tkazildi. 

Hisobot  davrida  inson  huquqlari  bo„yicha  vakil  tomonidan  17  ta  xulosa 

tayyorlanib,  shularning  10  tasi  O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudiga,  4  tasi 

O„zbekiston  Respublikasi  Bosh  prokuraturasiga,  1  tasi  Samarqand  viloyat 

prokuraturasiga  va  Samarqand  viloyat  hokimligiga,  1  tasi  jinoyat  ishlari  bo„yicha 

Jizzax viloyat sudiga va 1 tasi Jizzax viloyat prokuraturasiga yuborildi. 

Parlament 

Ombudsmani 

nomiga 

mamlakatning 

barcha 

mintaqalaridan 

fuqarolarning  turli  masalalar  va  muammolar  bayon  etilgan  murojaatlari  keldi. 

Fuqarolarning eng ko„p murojaatlari Toshkent shahridan, Surxondaryo, Qashqadaryo, 

Samarqand va Toshkent viloyatlaridan yo„llangan. 

Fuqarolarning  murojaatlarida  ko„proq  ijtimoiy-iqtisodiy  huquqlarni  ta‟minlash  – 

1563  ta  (33  foiz),  yashash,  erkinlik  va  shaxsiy  daxlsizlik  huquqiga,  insoniy 

muomalaga  va  qadr-qimmatni  hurmatlash  huquqiga  rioya  etish  –  1104  ta  (23  foiz), 

sudda ishni adolat bilan ko„rish huquqiga – 1009 ta (21 foiz) rioya etish bilan bog„liq 

masalalar ko„tarildi. 

O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  Inson  huquqlari  bo„yicha  vakili  turli 

davlat  organlari,  ijtimoiy  tuzilmalar,  chet  ellik  sheriklar  bilan  faol  hamkorlik  qilib, 

ularga  3634  ta  murojaatni,  shu  jumladan  hal  qilish  uchun  nazoratga  olingan 

murojaatlarni yo„lladi. 

Mamlakatimiz  fuqarolari  tomonidan  yo„llangan  shikoyatlardan  tashqari  chet 

davlatlardan ham 45 ta murojaat tushdi. 

Hisobot  davrida  takroriy  murojaatlar  soni  oldingi  yildagiga  qaraganda  kamaydi 

(2005-yilda  –  1004,  2006-yilda  –  878).  Bu  hol  Ombudsmanga  yuborilgan 

shikoyatlarni  hal  qilish  natijadorligi  birmuncha  oshganligidan  dalolat  beradi. 

Ombudsman  bu shikoyatlarni davlat hokimiyati  organlari, sud  va huquqni  muhofaza 

qilish tuzilmalari bilan hamkorlikda o„rganib bordi. Amalga oshirilayotgan ma‟muriy 

islohotlar  jarayonida  mansabdor  shaxslarning  Ombudsman  murojaatlarini  ko„rib 

chiqish borasidagi mas‟uliyati oshdi, ular ariza beruvchilar tomonidan ko„tarilayotgan 

muammolarni  ancha  e‟tibor  bilan  va  tezkor  ravishda  hal  etib,  fuqarolarning 

---

 

197 

shikoyatlarini  ko„rib  chiqish  natijalari  haqida  Vakilni  o„z  vaqtida  xabardor  qila 

boshladilar. 

Biroq,  ayrim  mansabdor  shaxslarning  Ombudsman  murojaatiga  javob  berish 

muddatlarini  buzishi,  murojaatlarni  hal  qilish  uchun  quyi  pog„onalarga  yuborib, 

so„ngra  ularning  ijrosini  nazorat  qilmasligi  yoki  masalaning  mohiyatiga  daxldor 

bo„lmagan  axborotni  jo„natishi,  ba‟zan  esa  arizachining  dalillarini  tekshirmasdan, 

rasmiyatchilik  yuzasidan  yoki  nomigagina  javob  berishi  kabi  holatlar  ham  mavjud. 

2006-yilda  Ombudsmanning  120  ta  murojaati  bo„yicha  javoblar  o„z  vaqtida  taqdim 

etilmaganligi  munosabati  bilan  35  ta  so„rov,  shu  jumladan  Ta‟lim  vazirligiga  2  ta, 

Oliy  va  o„rta  maxsus,  kasb-hunar  ta‟limi  vazirligiga  2  ta,  hokimliklarga  22  ta,  sud 

organlariga  26  ta,  prokuratura  organlariga  53  ta  fuqarolar  shikoyatlari  yuzasidan 

so„rov  yuborildi.  Ushbu  hol  «O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  Inson 

huquqlari  bo„yicha  vakili  (Ombudsman)  to„g„risida»gi  O„zbekiston  Respublikasi 

qonunining  22-moddasi  to„liq  ishlamayotganligidan  dalolat  beradi.  Bu  esa  o„z 

navbatida  milliy  qonun  hujjatlarini  mazkur  qonunga  muvofiqlashtirish  zarurligini 

ko„rsatadi.  Ombudsman  haqidagi  qonun  hujjatlarini  buzganlik  uchun  mansabdor 

shaxslarni  ma‟muriy  javobgarlikka  tortish  mumkinligi  o„z  manfaatlarini 

himoyalashning  hamma  huquqiy  mexanizmlaridan  foydalangandan  keyin  Inson 

huquqlari  bo„yicha  vakilga  murojaat  qilayotgan  arizachilarga  tezkorlik  bilan  javob 

berish va ularning muammolarini hal qilish imkonini beradi. 

2006-yilda  O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  Inson  huquqlari  bo„yicha 

vakiliga  tushgan  murojaatlarni sinchiklab  tahlil qilish  inson huquqlari  va  erkinliklari 

buzilishiga  olib  keluvchi  sabablarga  barham  berish  yuzasidan  ehtiyot  choralarini 

ko„rish borasidagi ishlar quyidagi hollarda samarali bo„lishini ko„rsatmoqda: