Hujayra va gen ingenerligi

6-Amaliy mashg’ulot
Aminokislotalar ishlab chiqarish texnologiyalari
eyingi yillarda xalq xo’jaligi va meditsinada turli xil aminokislotalardan keng miqyosda foydalanilmoqda. Asosan, ular oqsilli ozuqalarning to’yimliligini oshirishda katta ahamiyat kasb etadi. Ba’zi bir oziq-ovqat va ozuqa mahsulotlari, o’zida almashinmaydigan aminokislotalarni xususan, lizinni yetarli miqdorda saqlamaydi. Bunday mahsulotlarga makkajo’xori, bug’doy, guruch va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin.
Sanoat asosida olingan aminokislotalar, ozuqa mahsulotlarini to’yimliligini oshirish maqsadida toza holda yoki kombinirlangan ozuqa tarkibida qo’llaniladi. Shuning uchun aminokislotalardan foydalanish sohalaridan biri, ozuqa tarkibidagi o’simlik oqsillarining miqdorini oshirish sohasi hisoblanadi. Su’niy aminokislotalardan foydalanish, ularni tabiiy ozuqalar tarkibiga qo’yish orqali, ozuqa sarfini iqtisod qilish mumkin ekanligi ilmiy asoslab berilgan va bundan amaliyotda keng qo’llanilmoqda.
Aminokislotalarni qishloq xo’jaligida hayvon ozuqalari tarkibiga qo’shishdan tashqari ulardan oziq-ovqat sanoatida ham keng foydalanish mumkin. Ulardan qator polimer xom-ashyolar tayyorlashda, masalan, sintetik teri, qator maxsus tolalar va oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash uchun plyonkalar tayyorlashda foydalaniladi. Ba’zi bir aminokislotalar yoki ularni ishlab chiqaruvchilarining insektitsid ta’siri o’rganilgan. Metionin, glitsin, glutamin kislota, y-aminomoy kislotasi va boshqalar dorivor vositalar sifatida tibbiyot amaliyotida keng qo’llaniladi.
Aminokislotalardan xalq xo’jaligining turli sohalarida keng foydalanilishni Yaponiya mamlakati misolida yaqqol ko’rish mumkin. Yaponiyada butun mamlakat bo’yicha ishlab chiqariladigan aminokislotalarning 65% oziq ovqat sanoatida, 18% chorvachilikda, 15% meditsinada va 2% turli xil sohalarda qo’llaniladi. Ayni vaqtda jahon miqyosida aminokislotalar ishlab chiqarish yiliga bir necha million tonnani tashkil etmoqda.
Jahon miqyosida L-glutamin kislota, L-lizin, DL-metionin, L-asparagin va glitsin ishlab chiqarish yetakchi rol o’ynaydi.
Aminokislotalar olishning asosiy usullari quyidagilar hisoblanadi:

• 
  o’simlik xom-ashyolarining oqsil gidrolizatlaridan ekstraktsiya qilish orqali;
  
• 
  kimyoviy sintez yo’li bilan;
  
• 
  mikrobiologik sintez yo’li bilan;
  
• 
  mikroorganizmlardan ajratilgan fermentlar yoki immobillangan mikrob hujayralaridan foydalanish orqali olish.
  

Yaponiya mamlakati misolida aminokislotalar olishning quyidagi usullarini keltirish mumkin.