Hujayra va gen ingenerligi

II- faza o’sishning tezlanish yoki o’tish davri deb ataladi. Bu fazada hujayraning bo’linishi boshlanadi, hujayrada nuklein kislotalari, oqsil miqdori (DNK, RNK) oshadi va hujayra hajmi kengayadi.
Hujayra sathining uni hajmiga nisbati ma`lum darajaga yetganda hujayraning bo’linishi boshlanadi, oqibatda mikroorganizmlar soni va uni o’sishi ortib boradi. Bu faza unchalik uzoq davom etmaydi.



Rasm. Mikroorganizmlarni davriy o’sishining umumiy chizmasi:
x - biomassa miqdori (1ml dagi mikrob hujayrasi miqdori); t- vaqt, soat; I - lag-faza; II - tez rivojlanish fazasi; III - eksponensial faza; IV - sekin rivojlanish fazasi; V - statsionar faza; VI - nobud bo’lish fazasi.
III- faza - hujayra sonining o’ta faol ko’payish fazasi. Bu faza eksponentsial yoki lagorifmik faza ham deb ataladi. Bu faza mikroorganizm butunlay moslashib olgandan keyin, uning rivojlanishi va ko’payishi ozuqa muhitidagi moddalarni kamayishiga hamda hosil bo’ladigan moddalar miqdorini oshib borishiga e`tiborsiz vaqtda sodir bo’ladi. Mikroorganizmlarning o’sish jarayonlarini o’rganilganda o’sishni absolut va solishtirma tezligini farqiga yetish kerak.
O’sish absolut tezligi; vaqtbirligidabiomassa o’zgarishiniifodalaydi:
V = dm / dt
m - biomassamiqdoriyoki hujayralarsoni, g/l;
t - vaqt, soat.
Solishtirma o’sishningnisbiytezligibiomassa o’sishiningabsoluttezliginidastlabkibiomassabirligiganisbati; quyidagiformulabilanifodalanadi:
M = V / m
Idealsharoitdamikrobhujayralariningko’payishidoimiysolishtirmatezlikdakechadi. Bundayholatda, ma`lumvaqtdabirdonahujayradanikkitahujayra hosilbo’ladi, keyingishudavrda hosilbo’lganikkihujayrayanaikkitadanhujayra hosil qiladivabiomassaikkimarotabaoshadi:
N₁ = 2_nN₀
bunda, n – generatsiyasoni (hujayranibo’linishi); N₁ – ma`lumvaqtdagihujayralarsoni; N<sub>0</sub> – boshlanishdagihujayralarsoni.
Mikroorganizmlarningsolishtirma o’sishtezligiorganizmning o’zivauning o’stirishsharoitlariuchun engmuhimtavsiflardan hisoblanadi.
Solishtirma o’sishtezligivamikroorganizmlar o’sishinicheklabturuvchisubstratmiqdoriorasidama`lumbog’liqlikbo’lib, unifransuzolimiMono quyidagitenglamatarzidako’rsatgan edi: