Hududning eksport salohiyatini rivojlantirishning zaruriyati, o’ziga xos xususiyatlari

5101,9
18,1
Rossiya Federatsiyasi	6626,9	2492,5	4134,4	15,7
Qozog’iston	3367,8	1429,7	1938,0	8,0
Koreya Respublikasi	2755,4	93,5	2661,8	6,5
Turkiya	2525,2	1203,6	1321,6	6,0
Germaniya	980,1	53,9	926,2	2,3
Qirg’iziston	829,1	679,0	150,0	2,0
Afg’oniston	618,0	615,1	2,9	1,5
AQSh	596,2	29,1	567,1	1,4
Turkmaniston	4109	145,1	396,8	1,3

TSАning choraklar kesimidagi tahlili ular orasida mavsumiylik borligini koʼrsatdi va eng yuqori TSА 12 mlrd. АQSh dollari bilan 2019 yilning III choragiga toʼgʼri kelib, 2017-2018 yilllarning mos davriga nisbatan 1,5 barobar oshganini koʼrsatdi.



*) manfiy belgi musbat hisoblansin

3-rasm.Tashqi savdo aylanmasi va balansining choraklik dinamik koʼrsatkichlari

(2017-2019 yillar choraklari boʼyicha, mlrd. АQSh dollari

2017-2019 yillardagi tashqi savdo balansi hajmlari o'sishiga alohida e'tibor berish talab etiladi. Ya'ni, 2018 yilning III choragida eng yuqori passiv tashqi savdo balansi kuzatilib, 2017 yilning III choragidagi aktiv tashqi savdo balansiga nisbatan 2,6 mlrd. AQSh dollarga oshgan va 2019 yilning IV choragiga kelib passiv savdo balansi 2,1 mlrd doll. tashkil etdi.

Eksport. Mamlakatning eksport salohiyatini oshirish, eksportyorlarni qo'llab-quvvatlash, eksportbop mahsulotlarni nomenklaturasini kengaytirish maqsadida amalga oshirilgan islohotlar eksporterlar sonini 5895 taga yetkazdi va ular tomonidan 17,9 mlrd. AQSh dollari qiymatdagi (2018 yilga nisbatan o'sish 28,0%) tovar va xizmatlar eksport qilinishini ta'minladi.

Oltin 27,5	Xizmatlar 19,9	To’qimachilik mahsulotlari 9,1	Oziq-ovqat mahsulotlari 8,5
		Rangli metallar va undan tayyorlangan buyumlar 5,3	Boshqalar 4,7
	Energiya manbalari va neft mahsulotlari 14,1
			2,5	2
		Kimyo mahsulotlari va buyumlari 4,9
				1,6

2,5 – mashina va asbob-uskunalar hamda ularning qismlari

2,0 – qora metal va undan tayyorlangan buyumlar

1,6 – paxta tolasi

4-rasm. Eksport tarkibi¹²

(2019 yil yanvarь-dekabrь, ulush %)

Eksport tarkibida tovarlar ulushi 80,1 %ni tashkil etib, ular asosan qimmatbaho metallar (kumush bilan birga 28,2 %), energiya tashuvchi va neftь mahsulotlari (14,1 %), toʼqimachilik buyumlari (9,1 %), oziq-ovqat mahsulotlari (8,5 %, aksariyat meva-sabzavot – 6,7 %), rangli metal va undan tayyorlangan buyumlar (5,3 %) hamda kimyo mahsulotlari va buyumlari (4,9 %) hissasiga toʼgʼri kelmoqda.

MDH mamlakatlari va boshqa mamlakatlarga eksportning yoʼnalishi boʼyicha farqlanishlar 29,1 mavjudligi kuzatilmoqda. Xususan, MDH mamlakatlariga eksportning 80 % xizmatlar hissasiga toʼgʼri kelmoqda, keyingi oʼrinlarda eksport hajmi boʼyicha energiya tashuvchi va neft mahsulotlari (asosan tabiiy gaz) hamda meva-savzavot va toʼqimachilik mahsulotlariga toʼgʼri kelmoqda.

2019 yilda eksport qilingan tovarlar va xizmatlar tarkibining tahlili shuni koʼrsatmoqdaki, tovarlar va xizmatlar tarkibida sezilarli oʼzgarishlar qayd etilmadi, biroq shuni taʼkidlash joizki, 2018 yilga nisbatan, energiya tashuvchi va neft mahsulotlari hamda kimyo mahsulotlari va buyumlaridan tashqari barcha tovar va xizmatlarda oʼsish kuzatilgan.

2-jadval

MDH va boshqa davlatlarga eksport tarkibi¹³

(2019 yil yanvarь-dekabr)