Hududining antik davr shaharsozligi madaniyati



Download 0,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/13
Sana31.12.2021
Hajmi0,95 Mb.
#206364
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Bog'liq
quyi amudaryo ong qirgogi hududining antik davr shaharsozligi madaniyati (2)

 ILOVALAR  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 



K I R I SH 



 

Qadimgi davr shaharsozlik madaniyatida, O‗zbekistonning qadimiy-tarixiy 

va  madaniy  viloyatlaridan  biri  bo‗lgan  Xorazm  muhim  o‗rin  tutgan. 

YUrtboshimiz  Xiva  shahrining  2500  yilligida  ta‘kidlaganidek,  ―O‗zbek 

davlatchiligining  tamal  toshlari  bundan  2700  yil  muqaddam  ayni  Xorazm 

vohasida  qo‗yilgan.  SHu  ma‘noda,  milliy  davlatchiligimiz  tarix  Misr,  Xitoy, 

Hindiston,  YUnoniston,  Eron  kabi  eng  qadimiy  davlatlar  bilan  bir  qatorda 

turadi.  Xorazm  tarixi  o‗zbek  davlatchiligiga  oid  ulkan  ma‘lumotlar,  moddiy  va 

yozma  yodgorliklar  to‗plangan  tarixni  asosi,  uning  qudrati  va  qadmiyligining 

tasdig‗idir‖.  S.P.Tolstov  ta‘biri  bilan  aytganda  Xorazm  -  ―O‗rta  Osiyo  Misri‖, 

―O‗rta Osiyo Venetsiyasi‖ nomini olgan afsonaviy mintaqa hisoblanadi. Aynan 

shu  hududda  O‗zbekistondagi  qadimgi  shaharsozlik  madaniyatiga  oid  boy 

moddiy  va  yozma  yodgorliklar  to‗planganki,  ularning  chuqur,  izchil  va  yaxlit 

holda o‗rganish eng dolzarb ilmiy muammolardan biridir. 

  So‗nggi  yillarda  sharqshunos  olimlar,  tarixchi  va  arxeologlar  tomonidan 

amalga oshirilgan tadqiqot ishlari tufayli, Xorazm shaharsozligi tarixini xolisona 

tadqiq  qilish  uchun  etarli  zamin  yaratildi.  Ta‘kidlash  joizki,  to‗plangan 

ma‘lumotlar  ko‗pligiga  qaramay  shaharlar  tarixi,  ayniqsa,  Xorazmda  tarixan 

poytaxt  vazifasini  o‗tab  kelgan  shaharlar  tarixi  shu  kunga  qadar  etarli  darajada 

maxsus tadqiq etilganmas, lekin bugungi kundagi tadqiqotlar natijasida bir qator 

aniqliklar  kiritilmoqda.  Amudaryo  sohillarida  joylashgan  noyob  arxeologik 

yodgorliklarni  chuqur  o‗rganish,  o‗zbek  va  qoraqalpoq  olimlari  oldida  turgan 

dolzarb vazifalardan biridir.  

O‗tgan  asr  30  yillarida  Xorazm  arxeologik  –  etnografik  ekspeditsiyasi 

tashkil  etilishi  natijasida,  Xorazm  vohasida  amalga  oshirilgan  arxeologik 

tadqiqotlar 

asosida 

yaratilgan 

monografiyalar 

va 


ilmiy 

maqolalarni 

umumlashtirish  va  har  tomonlama  tahlil  qilish  asosida  Xorazmning  ya‘ni 

Amudaryoning o‗ng sohili bo‗ylab joylashgan shaharlarning antik davri tarixi va 

madaniyatini yoritib berishdan iborat. 



 

Mavzu bo‗yicha ilmiy adabiyotlar quyidagi ikki guruhga ajratib tahlil qilish 



mumkin. Birinchi guruhga sobiq ittifoq davrida olib borilgan tadqiqotlar va chop 

etilgan  adabiyotlar,  ikkinchi  guruhga  esa  mustaqillik  yillarida  olib  borilgan 

tadqiqotlar va nashr etilgan adabiyotlar kiradi.   

Birinchi  guruhga  mansub  adabiyotlar  turkumining  tahlili  shundan  dalolat 

beradiki,  Xorazm  vohasining  qadimgi  tarixi  masalalari  XX  asrning  30-

yillarigacha asosan o‗rta asr yozma  manbalari asosida o‗rganilgan. 1937 yildan 

o‗z  faoliyatini  boshlagan  Xorazm  arxeologiya  ekspeditsiyasi  30–80-yillar 

davomida  Amudaryo  va  Sirdaryoning  quyi  havzalarida  kompleks  xarakterdagi 

izlanishlar olib borib, fanga ko‗plab yangiliklarni olib kirdi.      

Qadimgi  Xorazm  tarixini  o‗rganishda  S.P.  Tolstovning  xizmatlari  katta 

ahamiyatga  molik  hisoblanadi.  YA.G‗.  G‗ulomov  Xorazm  vohasi  sug‗orish 

tarixini,  Xorazmning  sug‗orilish  tarixi  bilan  bog‗liq  keyingi  tadqiqotlar  B.V. 

Andrianov  ishlarida  chuqur  o‗z  aksini  topdi.  E.E.  Nerazik  urbanistik 

jarayonlarning  o‗ziga  xos  xususiyatlari  ochib  berilgan.  B.I.  Vaynberg  qadimgi 

Xorazm tangalari haqida asar yaratdi.  

Mustaqillik yillarida Xorazmning qadimgi tarixini yangi ma‘lumotlar bilan 

boyitishga V.N. YAgodin, M. Mambetullaev, G. Xodjaniyazov, Yu.A.Rapoport 

E.  Bijanov,  Yu.P.  Manilov  kabi  arxeologlar  o‗z  hissalarini  qo‗shdilar. 

Yu.A.Rapoport  quyi  Amudaryo  havzasida  ilk  davlatchilik  va  urbanistik 

jarayonlarga oid qator ishlarni e‘lon qildi. V.N. YAgodinning ilmiy ishlari keng 

qamrovli  bo‗lib,  istiqlol    yillarida  olim  qadimgi  Xorazm  shaharsozligi  va  ilk 

davlatchiligi tarixining qator jihatlariga bag‗ishlangan ishlarini e‘lon qildi.  

O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning Xorazm tarixiga oid 

fikr-mulohazalari,  ―Tarixiy  xotirasiz  kelajak  yo‗q‖  risolasida  o‗zbek  xalqining 

tub  tarixiy  ildizlari,  shaharsozlik  madaniyati  masalalari  bo‗yicha  Respublika 

tarixchilari  oldiga  qo‗yilgan  dolzarb  muommolarga  ega  bo‗lgan  vaziyatlar, 

arxeologlar  olib  borgan    tadqiqotlar  natijalari  mavzuning  asosiy  manbai 

hisoblanadi.

1

 

                                                           



1

 Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ.Т.:1998.

 



 




Download 0,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish