Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Ilk bor paydo boMgan organizm larning tabiati (tuzilishi). 
Paleontologik 
m a’lum otlarga qaraganda, dastlabki organizm lar geterotrof bo'lgan. chunki 
dastlabki organik m oddalarda saqlangan energiyadan faqatgina ular foy- 
dalana olganlar. Oziq m oddalarni sintezlash uchun kerak bo'lgan kimyoviy 
reaksiyalar ancha m urakkab, shu sababli bu reaksiyalar dastlabki organi- 
zm larda bo'lishi m um kin emas. A sta-sekin bioximik reaksiyalar natijasida 
hosil bo'lgan m urakkab organik m oddalarning b a’zi birlari yangi hujayra 
m ateriallarini sintez qilish uchun kerak bo'lgan energiyani quyosh energi- 
yasidan ola boshlaganlar. Ana shunday moddalarning hujayra tarkibida paydo 
bo'lishi yangi hujayra m ateriallarini hosil qilgan. Shu sababli ular tayyor 
organik m oddalarni qabul qilishdan voz kechib. hujayralar avtotroflarga 
aylangan. G eterotroflarning uzluksiz ko'payishi natijasida birlam chi ozuqa 
resurslarining so'zsiz kamayishiga olib kelgan, bu esa o 'z navbatida avtotrof 
organizm larning paydo bo'lishini tezlashtirgan. Dastlabki fotosintezlovchi 
organizm lar energiya manbayi sifatida quyosh radiyatsiyasidan fovdalan- 
gan bo'lsalar ham . biroq ularda hali m olekulyar kislorod hosil qiluvchi 
modda almashinish jarayoni bo'lm agan. Taxminlarga ko'ra, hozirda yashovchi 
ko'k-yashil suvo'tlariga o'xshash fotosintez qilib kislorod ajratib chiqaruv- 
chi organizm lar ancha kevinroq paydo bo'lgan Ana shunday organizm lar 
paydo bo'lishi bilan asta-sekin atm osfera tarkibidagi kislorod orta borgan. 
Atmosferada kislorodning ko'payishi ham da uning ionlashishi natijasida ozon 
qavati hosil b o 'lg an , bu esa o 'z navbatida quyosh ultrabinafsha nurlarining
136

---

yer yuziga to ‘g 'rid a n -to ‘g'ri tushishini kam aytirgan. Bunday holat yangi 
m urakkab organik m oddalar sintezini susavtirgan, biroq shu sharoitda 
yashashga moslashgan organizm lar shakllarining yashashini va ko'payishini 
tezlashtirgan. Yuqorida avtilganlarga qaram asdan, hozirga qadar hayotning 
paydo boMishi borasidagi m uam m o uzil-kesil hal bo'lgani yo‘q va hozirgi 
zam onda biokimyo sohasida erishilgan katta yutuqlar bu masalani ilmiy 
asosda tushuntib bera olmaydi."^