Hozirgi vaqtda ta’lim jarayonida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda. O’qitishning zamonaviy metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi

«Qalin va ingichka savollar» metodi

Bu metod «Qalin» va «ingichka» savollar metodi deb atalishining sababi quyidagicha. Ta’lim jarayonida savollardan foydalanishda ularni ikki turga: oddiy va murakkab savollarga ajratish qabul qilingan. Bunda oddiy savollar “ha” yoki “yo’q” yoxud boshqa birorta so’zlar bilan javob berish mumkin bo’lgan savollardan iborat. Ularni boshqachasiga qisqa yoki ixcham obrazli qilib esa, ingichka savollar deb ham atash mumkin. Murakkab savollar ularga bir nechta so’zlar, iboralar, gaplar yoki tegishlicha bayon qilish, tushuntirish bilan javob berish lozim bo’lgan savollardan iborat. Ularni boshqachasiga to’liq yoki yoyiq obrazli qilib esa, qalin savollar deb atash ham mumkin.

Shunga ko’ra ushbu «Qalin» va «ingichka» savollar metodining nomini boshqachasiga «To’liq» va «qisqa» yoki «Yoyiq» va «ixcham» savollar metodi deb ham atash mumkin. Bu metoddan o’quvchi- talabalarning o’zlashtirishini tezkor nazorat qilish hamda faolliklarini oshirish maqsadlarida mashg’ulotning turli bosqichlarida foydalanish mumkin. Buning uchun o’qituvchi darsning mavzusiga tegishli «Qalin» va «ingichka» savollar jadvalini (1-jadval) oldindan tuzib olishi kerak.

1-jadval

«Qalin» va «ingichka» savollar jadvali namunasi

«Ingichka” savollar

«Qalin” savollar

Bitta so’zdan iborat javob berish mumkin bo’lgan savollar, reproduktiv reja savollari. Masalan: Kim? so’rog’i bo’lgan savol: «Jinoyatchi» hikoyasining muallifi KIM? Shuningdek, quyidagilarga o’xshagan so’roqlar ishtirok etgan savollar: Nima? Qachon? … qanday ataladi? sodir bo’ldimi? va boshqalar.

Fikrlashni, qo’shimcha bilimlarni jalb qilishni, tahlil kila bilishni talab etadigan savollar. Masalan: Uchta tushuncha bering, nima uchun …? Tushuntirib bering, nima uchun …? Nima deb uylaysiz…? Nima deb hisoblaysiz…? … o’rtasidagi farq nimada? Faraz qiling, agar … nima sodir bo’ladi? Agar … ? … qanday qilish mumkin? … nima qilsa bo’ladi? … mumkin edimi? … nima uchun? … sababi nimada? … qanday ro’y beradi? va boshqalar.

Bunday jadvaldagi savollardan darsning uchta bosqichlaridan boshlanish (chaqiruv) bosqichida – mavzuni o’rganilgunicha savollar; anglab yetish bosqichida — o’qish, eshitish jarayonidagi o’rganilayotgan ma’lumotlarni faol qayd etishga, fikrlashga yordam beruvchi savollar; o’tilgan mavzuni mustahkamlash bosqichida — darsdagi ma’lumotlarning to’g’ri va to’liq o’zlashtirilganligini nazorat qilish hamda ularni takrorlashga yo’naltirilgan savollardan foydalanish mumkin.