Hozirgi o’zbek

Тилнинг луғавий бирликлари
Тилнинг луғавий бирликлари турли-туман хусусиятларга эга бўлиб, муайян хусусиятларига кўра турлича тасниф қилинади.
Нутқда кўп ёки кам қўлланилишига кўра сўзлар икки хил: фаол ва нофаол.
Кундалик турмушда доимий қўлланиладиган сўзлар фаол сўзлар дейилади. Масалан, бор, кел, юр, тур, мен, сен, ким, нима, қанча, қандай, одам, дарахт ва б.
Бундай сўзлар нутқнинг ҳамма турида, шунингдек барча тоифадаги кишилар нутқида қўлланилади. Шунинг учун бу сўзлар қўлланиш доираси чегараланмаган ёки умумистеъмол сўзлари ҳам деб юритилади.
Кундалик турмушда кам ишлатиладиган ёки нутқнинг бирор тури учун хос бўлган сўзлар нофаол сўзлар дейилади. Масалан, само, башар, туғ, подшоҳ, қул, тахт. Бу турдаги сўзлар нутқнинг барча турларида ва ҳамма кишилар нутқида ишлатилмайди. Шунинг учун улар қўлланиш доираси чегараланган ёки услубий сўзлар ҳам деб юритилади.
Нофаол сўзларга қуйидагилар киради. Эскириб қолган сўзлар, шевага хос сўзлар, атамалар, касб-ҳунарга оид сўзлар, неологизмлар (янги сўзлар).
Эскириб қолган сўзлар. Кенг истеъмолда қўлланилмайди, бадиий асарларда, луғатларда учрайдиган сўзлар эскирган сўзлар дейилади.
Эскирган сўзлар икки хил:
а) архаик сўзлар;
б) тарихий сўзлар;
Тилда синоними мавжуд бўлиб, ўзи эскириб қолган сўзлар архаик сўзлар дейилади. Архаик сўзлар бугунги кунда ҳам мавжуд бўлган нарсани англатади: ёноқ (юз), ол (қизил), чечак (гул), само (осмон), битмоқ (ёзмоқ).
Архаик сўзлар бадиий асарларда ўтмишга хосликни ифодалаш учун қўлланилади ва нутққа кўтаринки руҳ беради.
Ўтмишдаги нарса ва тушунчаларнинг номи бўлиб, ҳозирги кунда эскириб қолган сўзлар яқин ўтмишга хос бўлади: тахт, каниз, қози, ясовул, қаландар, доруға, қалқон, булбулға, ёрғучоқ, чарх каби.
Тарихий сўзлар ҳам бадиий асарларда тарихиий воқеа-ҳодисаларни аниқ ёритиб бериш учун қўлланилади.