Hozirgi o`zbek adabiy tili (Sodda gap sintaksisi)” fanidan O`quv uslubiy мajmua

Download 4,03 Mb.

bet	93/231
Sana	11.01.2022
Hajmi	4,03 Mb.
	#341952

1 ... 89 90 91 92 93 94 95 96 ... 231

Bog'liq
hozirgi ozbek adabiy tili sodda gap s

3-bosqich Yakuniy (10 daqiqa)	3.1. O’quv faoliyatiga yakin yasaydi. O’zaro o’qitish natijalarini e’lon qiladi. Faol ishtirokchilarni belgilaydi va olingan bilimlarning kelajakdagi ahamiyatini ta’kidlaydi 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa beradi: Toshkent iqtisodiy rayoni mehnat resurslarini ta’riflash.
Vazifani yozib oladilar.

Gaplar emotsionallikka munosabat jihatidan ikki turlidir: emotsional gaplar va emotsional bo'lmagan gaplar. Darak, so'roq, buyruq gaplar emotsional bo'lmagan gaplardir. Emotsional gaplar undov gap deb ham yuritiladi. Fikr kuchli his-hayajon bilan aytilgan gaplar undov gap deyiladi: Mana, otangiz sohib sarkordan ibrat olsangiz-chi! (N.S.).

Darak, so'roq, buyruq gaplar his - hayajon bilan aytilsa, undov gapga aylanadi. Shunga ko'ra, undov gaplarning darak-undov, so'roq-undov, buyruq-undov turlari hosil bo'ladi.

Darak-undov gap: Hammamiz imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirdik!

So'roq-undov gap: Axir, bog'dorchilik ishini yaxshi ko'rgan, butun umrini yangi bog'lar, yangi xil mevalari yaratishga bag'ishlagan odam uchun olti gektar yerdagi bog'dan ajralish osonmi?! (S.Z.)

Buyruq - undov gap. O'g'il - qizlaringizni o'qiting! (N.S.).

Undov gaplarda shodlik, quvonch, taajjub, qayg'u, afsuslanish, mamnunlik, tashakkur va rag'batlantirish, achinish, nafrat, his - hayajon ifoda qilinadi: Barakalla, barakalla, o'g'lim! (Tabrik). Obidjon - Tahsin va ofarin! (S.Abd.) (Rag'batlantirish). Tavba! (Taajjub). Oh, oh, oh! Otangizga rahmat! Kamol toping, do'stim! (His - hayajon). Kuz payti qanday yaxshi! (Quvonch).

Undov gap tuzilishida undov ohangining o'rni kattadir. Shu bilan birga, quyidagi leksik va grammatik vositalar ham undov gaplarni hosil qilishda vosita bo'ladi:

1) Qanday, naqadar kabi emotsional - kuchaytiruv ma'nosidagi so'zlar: Bahor qanday go'zal!

2) Undov so'zlar: Oh, bu qanday dahshat!

3) Ana, mana so'zlari: Mana Zulfiya! Bog'da tanho o'tirib, nima haqdadir bosh qotiryapti.

4) Maxsus ohang: Bu yerning havosi - ana shunaqa sehrli havo! (Sh.R.).

Darak - undov, buyruq - undov gaplar oxiriga yozuvda undov belgisi, so'roq - undov gaplar oxiriga esa so'roq va undov belgilari qo'yiladi. Agar gap juda kuchli his - hayajon bilan aytilsa, ikki yoki undan ortiq undov belgisining qo'yilishi ham mumkin.

Download 4,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: