|
NAZARIY QISM
2.1 LOKAL TARMOQ HAQIDA TUSHUNCHA
Lokal tarmoqlar” (LAN, Local Area Network) deganda aynan shunday tarmoqlarni tushiniladiki, u o‘lchamlari katta bo‘lmagan bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlarni birlashtiradi. Bunday izohlarni aniq emasligini tushunish uchun ayrim lokal tarmoqlarni xarakteristikalarini ko‘rish yetarli bo‘ladi. Masalan, ayrim lokal tarmoqlar bir necha kilometr yoki o‘nlab kilometrlar masofadagi aloqani oson ta’minlaydi. Bu esa xona, bino, bir-biriga yaqin joylashgan binolarni birlashtirish mumkin. Unda o‘lchamlari butun shaharga teng tarmoq- ni birlashtirish mumkin. Boshqa tomondan, global tarmoqlar bo‘yicha (WAN, Wide Area Network yoki GAN, Global Area Network) bir xonadagi qo‘shni stollarda joylashgan kompyuterlar birlashishi mumkin, buni esa negadir hech kim lokal tarmoq deb atamaydi. Shuningdek, bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlar kabel orqali interfeyslarning (RS 232-C, Centronis) tashqi razyomlariga yoki kabelsiz infraqizil kanali bo‘yicha ulanadi. Bunday aloqa ham lokal tarmoq deyilmaydi. Bir nechta kompyuterlarni birlashtirgan kichik tarmoqni lokal tarmoq deb atash noto‘g‘ri.
Haqiqatdan ham, real holatda ko‘pincha lokal tarmoq ikkita yoki bir necha o‘nlab kompyuterlarni birlashtiradi. Bir xil lokal tarmoqlarning imkoniyatlari yuqori, abonentlarni maksimal soni mingacha yetishi mumkin. Bunday tarmoqni kichik deb atash to‘g‘ri bo‘lmasa kerak.
Bir xil mualliflar lokal tarmoqni “ko‘p kompyuterlarni bevosita ulash uchun tizim” deb ifodalashadi. Bunda faraz qilinadiki, axborot kompyuterdan kompyuterga vositachilarisiz bir xil muxitda uzatiladi. Biroq, zamonaviy lokal tarmog‘ida bir xil muxitda uzatish to‘g‘risida gapirish to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, bir tarmoq ichida ham har xil turdagi elektr kabellari va optovolokonlar ham ishlatiladi. “Vositachilarsiz” uzatish deb ifodalash ham juda aniq emas, chunki zamonaviy lokal tarmoqlarda har xil konsentratorlar, komutatorlar, marshrutizatorlar, ko‘priklar (mostlar) ishlatiladi. Ular uzatiladigan axborotni juda murakkab qayta ishlashini amalga oshiradi. Tushunarli emas, ularni vositachi deb atalsa bo‘ladimi yoki yo‘qmi.
To‘g‘rirog‘i, lokal tarmoq bu shunday tarmoqki, foydalanuvchilar aloqani sezmaslikka imkon beradi.
Lokal tarmog‘i bilan bog‘langan kompyuterlar bir virtual kompyuterga birlashadi, uning resurslariga hamma foydalanuvchilar kirishi mumkin bo‘ladi, lekin bu kirish bevosita har bir alohida kompyuterga kiradigan resurslarga qaraganda uncha qulay emas.
Bu holatda qulaylik deganda birinchi navbatta kirishni yuqori real tezligi tushiniladi, qo‘shish orasidagi axborotlar bilan almashish foydalanuvchi uchun bilinmasdan amalga oshiriladi. Bunday ifodalanishda na sekin global tarmoqlar, na sekin aloqa ketma -ket yoki parallel portlar orqali lokal tarmoqlar degan tushunchaga to‘g‘ri kelmaydi. Bunday ifodalashdan kelib chiqadiki, lokal tarmoqda uzatish tezligi eng ko‘p tarqalgangan kompyuterlarni ishlash tezligi oshishi bilan albatta oshishi kerak. Shunday holat kuzatilyapti, agar yaqinda 1-10 Mbit/s uzatish tezligi qoniqarli deb hisoblangan bo‘lsa, bugun esa o‘rta tezlikdagi tarmoq deb 100 Mbit /s tezlikda ishlaydigan tarmoq hisoblanadi, 1000 Mbit/s va o‘ndan katta tezlik uchun vositalar faol ishlab chiqilmoqda.
Lekin bu yagona farqi emas, boshqa omillar ham muhimdir. Masalan, uzatishda xatolar darajasi past, prinsipial suratda bo‘lishi zarur. Axir juda tez uzatilgan bo‘lsa ham, xatolar bilan buzilgan axborot manosiz bo‘Kompyuter tarmog’ining topologiyasi (joylashtirilishi, tuzilishi, tarkibi) deganda odatda biz bir-biriga nisbatan kompyuterlar tarmoqda joylashganligi va aloqa yo’llarini ulash usullarini tushunamiz. Muhimi shundaki topologiya tushunchasi avvalombor mahalliy tarmoqlargagina tegishlidir, chunki bu tarmoqlarda aloqaning tuzilishini osongina kuzatish imkoni mavjud.
Global tarmoqlarda esa aloqaning tuzilishi foydalanuvchidan berkitilgan va bilish juda ham muhim emas, chunki har bir ulanish o’zining alohida yo’li bilan amalga oshirilishi mumkin.
Tarmoq topologiyasi qurilmalariga qo’yiladigan talablarni, ishlatiladigan kabel turini, axborot almashishning bo’lishi mumkin bo’lgan va eng qulay boshqarish usulini, ishonchli ishlashini, tarmoqni kengaytirish imkonini belgilaydi. Foydalanuvchida har doim ham tarmoq topologiyasini tanlash imkoniyati bo’lmasada, asosiy topologiyalarning xususiyatlarini, afzallik va kamchiliklarini, hamma bilish kerakdir.
Tarmoqni uch xil topologiyasi mavjud.
• shina (bus), hamma kompyuterlar bitta aloqa yo’liga parallel ulangan va axborot har bir kompyterdan bir vaqtning o’zida qolgan kompyuterlarga uzatiladi.
• yulduz (zvezda, star) bitta markaziy kompyutergqa qolgan hamma tashqi kompyuterlar ulanadi, har bir kompyuter alohida o’z aloqa yo’llaridan foydalanadi.
• halqa (kolso, zing) har bir kompyuter har doim axborotni faqat bitta zanjirda joylashgan keying kompyuterga uzatadi, axborotni esa zanjirdagi bitta oldinda joylashgan kompyuterdan oladi va bu zanjir yopiq ya’ni halqasimondir.
Amalda ba’zi hollarda asosiy topologiyalarning kombinatsiyasi ham ishlatiishi mumkin, lekin ko’pchilik tarmoqlarda sanab o’tilgan uch turdagi topologiyadan foydalaniladi. Endi sanab otilgan tarmoq turlarning xususiyatlarini qisqacha ko’ramiz.
«Shina» tarmoq topologiyasi
«Yulduz» tarmoq topologiyasi
«Halqa» tarmoq topologiysi
Do'stlaringiz bilan baham: |
