Õzbеkistоn rеspublikаsi оliy vа õrtа mахsus tа’lim vаzirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti 5320300 «texnologik mashinalar va jihozlar»

Maxsus nasoslar. Ishlab chiqarishda suyuqliklarni uzatish uchun markazdan qochma va porshenli nasoslardan tashqari maxsus nasoslar ham ishlatiladi. Maxsus nasoslar qovushqoqligi yuqori bõlgan, juda ifloslangan, chuqur quduqdagi suyuqliklarni uzatish uchun qõllaniladi. Maxsus nasoslar sifatida rotorli (shesternyali, plastinali), vintli, oqimli, propellerli gazlift, erliftlar va montejyular ishlatiladi.
Rotorli nasoslar. Qovushqoqligi juda yuqori, ifloslangan va uzatilishi qiyin bõlgan suyuqliklarni uzatish uchun rotorli nasoslardan foydalaniladi. Bu nasoslarda suyuqlik aylanuvchi mexanizmlar harakati vositasida uzatiladi. Rotorli nasoslar porshenli nasoslardan klapan va havo qalpoqchalarining yõqligi bilan farqlanadi.
Rotorli nasoslar õz navbatida plastinali va shesternyali nasoslarga bõlinadi. Sanoatda kõpincha shesternyali (tishli) nasoslar ishlatiladi. Nasos qobiģida õzaro ilashgan holatdagi uzluksiz aylanib turuvchi shesternyalar jufti joylashgan (8.2 - rasm).
Shesternyalar aylanganda bir shesternyaning har qaysi tishi ilashgan holatdan chiqib, ikkinchi shesternyaning chiqurchasidagi tegishli xajmni bõshatadi. Yiģgich rezervuardagi atmosfera bosimi ta’sirida suyuqlik bõshagan hajmga sõriladi. SHesternyalarning keyingi aylanishida tishlar orasidagi suyuqlik tishlar bilan birgalikda sõrish sohasidan haydash sohasiga õtadi.
Shesternyalarning tishlari yana qaytadan ilashgan paytda ikkala shesternyaning tishlari orasidagi chuqurchalarni tõldirgan suyuqlik siqib chiqariladi va haydash trubasiga õtadi. SHesternyali nasoslar katta aylanishlar chastotasida (3000ayl/min gacha) ishlay oladi, shuning uchun ularni tez aylanadigan dvigatelning valiga bevosita ulash mumkin. Ular konstruksiyasining soddaligi, ishonchli ishlashi, õlchamlarining kichikligi va arzonligi bilan boshqa nasoslardan ajralib turadi. SHuning uchun shesternyali nasoslar amalda keng ishlatiladi.



8.2 – rasm. Shesternyali nasos.
1 – qobiq; 2,3 – bir biriga ilashgan tishli shesternyalar; 4 – sõruvchi potrubka;
5 – uzatuvchi potrubka.