Õzbеkistоn rеspublikаsi оliy vа õrtа mахsus tа’lim vаzirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti 5320300 «texnologik mashinalar va jihozlar»

Nasosning asosiy parametrlari. Nasoslardan foydalanish ish unumdorligi, napor va quvvat kabi kattaliklar bilan belgilanadi.
Nasosning vaqt birligi ichida uzatib beradigan suyuqlik miqdori ish unumdorligi (yoki sarfi) deyiladi (Q, m³/s).
Nasosning massa birligiga ega bõlgan suyuqlikka bergan solishtirma energiyasi napor deb yuritiladi (N, m). Nasosning napori oqimning nasosga kirish va chiqishdagi solishtirma energiyalari ayirmasiga teng.
Suyuqlikka energiya berish uchun sarflangan nasosning foydali quvvati N_f suyuqlik sarfi miqdori ning solishtirma foydali energiyaga kõpaytirilganiga teng:


(8.1)


Nasosning õqidagi quvvati foydali quvvatdan kattaroq bõladi, chunki nasosda energiyaning bir qismi yõqoladi. Energiyaning yõqolishi nasosning foydali ish koeffisienti (FIK) bilan belgilanadi. Demak, nasosning õqidagi quvvat quyidagi tenglama bilan topiladi:


(8.2)


Foydali ish koeffisienti nasosdagi quvvatning nisbiy yõqolishini, nasosning mukammalligini va uni ishlatishning arzonligini ifodalaydi hamda quyidagi kõpaytma orqali topiladi:


(8.3)


bu yerda hajmiy FIK; - gidravlik FIK; - mexanik FIK.
Hajmiy FIK nasosning haqiqiy ish unumdorligining nazariy ish unumdorligiga nisbatiga teng bõlib, nasos konstruksiyasining zich bõlmagan joylaridan sizib chiqqan suyuqlikning miqdorini belgilaydi.
Gidravlik FIK suyuqlikning nasosdan õtishida gidravlik va mahalliy qarshiliklarni engish uchun sarf bõlgan naporning yõqolishini ifodalaydi.
Mexanik FIK nasos mexanizmlaridagi ishqalanishni engishga sarflangan quvvatning yõqolishini belgilaydi.
Dvigatel iste’mol qiladigan quvvat (yoki dvigatelning nominal quvvati) nasos õqidagi quvvatdan ortiqroq bõladi, chunki quvvatning bir qismi elektr dvigatelning õqida va elektr dvigateldan mexanik energiya nasosga berilayotganda sarf bõladi, ya’ni:
(8.4)
Kõpaytma nasos qurilmasining tõla FIK deb yuritiladi va bilan belgilanadi.
Nasos qurilmalarini õrnatish uchun zarur bõlgan quvvat quyidagiga teng:
(8.5)
bu yerda - quvvatning extiyot koeffisienti, bu koeffisientning qiymati dvigatelning nominal quvvatiga nisbatan topiladi (8.1 - jadval)


8.1– jadval.

	1 dan kam	1 – 5	5 – 50	50 dan kõp
	2 – 1.5	1.5 – 1.2	1.2 – 1.15	1.1