Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

“Aqlli uy”: uyingiz uchun zamonaviy boshqaruv tizimi 
Islamov K.S. - SamDAQI “Axborot texnologiyalari” kafedrasi katta o’qituvchisi 
“Aqlli uy” - bu muhandislik elementlarini va bino tizimlarini boshqarish 
uchun yaratilgan avtomatlashtirilgan intellektual tizim. “Aqlli uy” tushunchasi XX 
asrning 70-yillarida Amerika Qo’shma Shtatlarida paydo bo’ldi, unda asosiy 
tushunchaning yagona boshqaruv paneli bo’lgan murakkab tizim bo’lganligi 
aniqlandi. Zamonaviy “Aqlli uy” kontsepsiyasi inson va atrof-muhitning 
mavjudligiga va reabilitatsion sharoitlarni yaratishga yo’naltirilgan keyingi echim 
bilan reaksiyaga kirishadigan boshqaruv tizimlarining majmuasi sifatida 
tavsiflanadi. 
“Aqlli uy” issiqlik, suv ta’minoti, elektr energiyasi, kondinsioner va 
shamollatish, shuningdek, uydagi xavfsizlik tizimlarining uzluksiz ishlashini 
nazorat qiladi. Barcha muhandislik tizimlari bitta dispetcherlik konsolidan 
boshqarilishi mumkin. Ba’zi “Aqlli uylar” telefon orqali yoki internet orqali 
osongina nazorat qilinadigan audio va video tizimlar bilan jihozlanadi.
“Aqlli uy” tizimi quyidagilarni boshqarish mumkin: - yoritish tizimlari, 
elektr tizimlari, shamollatish tizimlari, iqlim nazorati, video kuzatuv tizimlari, 
yong’in signalizatsiyasi, xavfsizlik signalizatsiyasi tizimi, kirishni boshqarish 
tizimi (xostlarni taniydi), yuklarni va favqulodda vaziyatlarni nazorat qiladi. 
“Aqlli uy” har doim asboblarni kuzatib boradi, gullarni suv bilan unutmaydi 
va albatta egalari yo’qligida energiya uskunasini o’chirib qo’yadi. 
“Aqlli uy” optimallashtirilgan mikroiqlimni saqlab turishi mumkin - xona 
ichidagi to’g’ri haroratni va namlikni hosil qiladi. 
Intellektual tizimlarni o’rnatish ixtisoslashtirilgan tashkilotlar tomonidan 
amalga oshiriladi. Tajribali maslahatchi va muhandislar sizning aqlli uy 
tizimingizni loyihalashda yordam berishadi va o’rnatish uchun qanday materiallar 
kerakligini so’rashadi. O’z navbatida, tajribali montajchilar qisqa vaqt ichida katta 

---

214 
ta’mirlarsiz tizim o’rnatib, sozlashadi, shuningdek, uydagi barcha kerakli 
aloqalarni bog’laydi. 
Barcha qurilish ishlari yakunlanganidan so’ng, egalar butun uyning turli 
nuqtalaridan, shuningdek markaziy konsoldan(monitordan) foydalanish huquqini 
qo’lga kiritadilar. 
Avval siz tizimning arxitekturasini tanlashingiz kerak. Aqlli uy tizimi uchun 
ikki turdagi arxitektura mavjud: markazsizlashtirilgan va markazlashtirilmagan. 
Markazlashtirilmagan arxitektura tarmoqdagi barcha tugunlarning teng 
ekanligiga asoslanadi.
Markazlashtirilgan arxitektura unga ulangan modullarni boshqaradigan 
markaziy nazorat qurilmasi mavjudligini nazarda tutadi.
Bizning holatimizda markazlashtirilgan tizim yanada qulayroq. U eng 
iqtisodiy hisoblanadi. 
“Aqlli uy” tizimining asosiy qismlaridan biri foydalanuvchi bilan 
uchrashadigan interfeysdir. Keling, ish vaqtida yaratilgan interfeys elementlariga 
qaraylik.
Bizning qadriyatlarimiz o’zgarishi mumkin bo’lgan hisoblagichlar ostida, 
indikatorni boshqaruvchi slayder mavjud. 
O’z manzilingizni o’zgartirsangiz, so’rov MySQL ma’lumotlar bazasiga 
yuboriladi. 
Nazoratchi muayyan qurilmaning holatini o’zgartiradi. 
“Aqilli uy” tizimi - bu sizning barcha kommunikatsiyalaringizni birga 
birlashtirib, egasining barcha ehtiyojlari va istaklari uchun dasturlashtirilgan va 
sozlanadigan sun’iy razvedka nazorati ostiga qo’yadigan yuqori texnologiyali 
tizim. 
Isitish, yoritish, suv ta’minoti, uydagi signal - bularning barchasi “Aqilli uy” 
tizimini o’rnatish orqali markazlashtirilgan nazoratga bo’ysundirilishi mumkin.
Bundan tashqari, allaqachon o’rnatilgan tizimni yanada takomillashtirish, 
yangi aloqalarni qo’shish yoki aloqada bo’lgan aloqalarni kengaytirish mumkin. 
Arzon va arzon aqilli uy echimidan boshlang, keyin siz uchun eng foydali bo’lgan 
tarkibiy qismlar bilan to’ldiring. 
“Aqlli uy” - uyda, ofisda, kvartirada yoki binoda boshqarish tizimi. Sensor, 
nazorat elementlari va aktuatorlarni o’z ichiga oladi tizimning asosiy vazifasi 
energiya resurslarini tejash, qulaylik va xavfsizlikni ta’minlashdan iborat. 
Favqulodda vaziyatlarni nazorat qilish: suv, gaz, elektr quvvati, video 
nazorati (mahalliy va uzoq), Ichki va tashqarida yoritishni boshqarish, video va 
audio oqimlarni va xonalarni (multiroom) taqsimlash, yomg’ir kanalizatsiyasi, 
zinapoyalar va yo’llarning qadamjolari, energiya sarfini nazorat qilish, maksimal 
yuklarni kamaytirish va yuklarni etkazib berish tarmoqlari bo’yicha yuklarni 
taqsimlash, zahira quvvat manbalarini boshqarish: batareya bilan ishlaydigan UPS 
va dizel generatorlari, kanalizatsiya nasos stantsiyalarini va yashil hududlarni 
avtomatik sug’orish tizimlarini boshqarish, kanalizatsiya nasos stantsiyalarini va 
yashil hududlarni avtomatik sug’orish tizimlarini boshqarish, darvozalar va 
to’siqlarni boshqarish, pardalar va panjaralarni boshqarish, udagi barcha tizimlarni 
masofadan nazorat qilish va internet orqali boshqarish imkoniyati mavjud bo’ladi.